تبارشناسی کیمیای اسلامی در تناظر علم و هنر

کیمیا یکی از مهم ترین شاخه های علوم غریبه است. در فرهنگ امروزی، کیمیاگری با جنبه ای سحرآمیز در اذهان تداعی می گردد؛ اما پیش تر این گونه نبوده است. زوایای پنهان و رازآمیز کیمیاگری با قدمتی باستانی، سبب گستردگی مفاهیم و در نتیجه، ابهام آن گشته است. با مطالعه تاریخ، اهمیت جایگاه کیمیا در شاکله تمدن ها احراز می شود؛ زیرا از ابتدای خلقت تا به امروز پا به پای بشریت همراه بوده، جلوه های متنوعی چه مادی و چه معنوی از خود نشان داده و شاخه های متعدد علوم از آن منشعب شده است. این که کیمیا چه ماهیتی داشته و نسبت آن با علم و هنر چه بوده، پرسش این پژوهش است. با توجه به این که شناخت کیمیا و دست یابی به جایگاه آن در تمدن بشری هدف اصلی این پژوهش است، در این مقاله، منابع تاریخی و پژوهشی به روش کتابخانه ای جمع آوری شده اند. مطالعه متون کیمیاگری با رویکرد میان رشته ای و شیوه توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. در مقایسه ویژگی های چند جانبه کیمیا می توان نتیجه گرفت که، با این که کیمیاگری ابتدا، علم است و بعد، در هنر ریشه دارد، اما در دوره اسلامی به دلیل بعد معنوی، به هنر نزدیک تر می باشد و دو وجهی بودن، کیمیا را متمایل به هنر می کند تا علم مادی گرا. هم چنین، کیمیا نه تنها فراتر از شاخه علم و هنر بوده، بلکه شکل دهنده عرفان در تمدن های بشری است.