تبیین مفاهیم عرفانی آرایه های حرم مطهر رضوی در عهد صفوی (با تاکید بر صحن عتیق)

حرم مطهر رضوی با شکوه ترین بارگاهی است که در طی ادوار مختلف، هنرمندان تلاش کرده اند آثار بی بدیلی را در آن به یادگار بگذارند. در عهد صفویه، حرم رضوی ضمن توسعه، بسیار آراسته شده و مانند الگویی در ادوار بعد نیز تکرار گردیده است. علت این تاثیرگذاری و شناخت آرایه های این عهد، به همراه درک مفاهیم و معانی آن ها از دلایل مهم این پژوهش بوده است؛ لذا، در این مقاله، سعی می شود ضمن بررسی آرایه های عهد صفوی حرم مطهر رضوی، مفاهیم مستتر در هنرهای آن مکان مقدس، تحلیل و تبیین شود و پاسخ متقن به این سوال داده شود که: مفاهیم آرایه های حرم مطهر رضوی و علت استفاده از آن ها در دوره صفویه چه بوده است؟ این مقاله کیفی بوده و با استفاده از منابع مکتوب و تحقیقات میدانی انجام شده و روش آن توصیفی، تحلیلی - تاریخی است؛ شیوه جمع آوری و روش تجزیه و تحلیل مطالب به روش استقرایی است و دستاوردها نشان می دهند: مفاهیم عرفانی پنهان در آرایه ها در عهد صفوی، کاملا با قداست این فضای مقدس و هم چنین، با اعتقادات شیعی و اندیشه وحدت وجود، به دلیل آن که مظاهر نمادین نور هستند، همراه و هم راستا بوده و علاوه بر زیبایی بخشی و تلطیف فضا، تجلی حق را داراست؛ این موضوع به دلیل پیوند هنرمندان این دوران با سلوک عملی بوده؛ که به وسیله آموزه های عرفانی از طریق فتوت بر قلب و روح و رفتار و احوال آنان رسوخ کرده و بر هنرشان تاثیر گذاشته است؛ به این دلیل بوده که از این زمان استفاده از آرایه ای چون طلاکاری خصوصا برای بارگاه دیگر ایمه (ع) بدعت هنری می شود.