نقش عدالت و مصلحت در تحسین و تقبیح عقلی و تاثیر آن دو بر شکل گیری بنائات عقلا

بررسی نظرات پیرامون ملاکات تحسین و تقبیح عقلی، دو ملاک عمده به دست می دهد: یکی مصلحت یا مفسده عمومی و دیگری عدل یا ظلم. از طرف دیگر، بنایات عقلایی متاثر از تحسین و تقبیح عقلی شکل می گیرند. با توجه به دو دیدگاه عمده پیرامون ملاک تحسین و تقبیح، سوال این است که تاثیر هر یک از آن دو ملاک بر شکل گیری بنایات عقلایی چیست؟ آیا اصولیان به تاثیر پذیری شکل گیری بنایات عقلایی از هر دو ملاک توجه کرده اند؟ آیا نمونه هایی از بنایات عقلایی متاثر از هر یک از دو ملاک یافت می شود؟ تتبع در کلمات اصولیان نشان می دهد که به نقش تحسین و تقبیح عقلی در شکل گیری بنایات عقلایی توجه داشته اند و از قضا، بر اساس توجه به همین نقش، نظریه عدم امکان ردع طرق عقلاییه مطرح شده است. با این حال، بیشتر توجه اصولیان معطوف به نقش ملاک مصلحت و مفسده عمومی در بنایات عقلایی است. اما بنایات عقلایی بسیاری متاثر از تحسین و تقبیح عقلی به ملاک عدل و ظلم قابل شناسایی است. برخی قواعد حقوق جزا و عرف های حقوق بشر بین الملل در همین طیف قرار می گیرند.