تاثیر مشارکت شالی کاران گیلانی در طرح های مدیریت تلفیقی آفات برنج با تاکید بر شاخص های حفاظت محیط زیست (مورد واکاوی؛ شهرستان فومن استان گیلان)

وجود نگرانی در رابطه با امنیت غذایی، سلامت غذایی، سلامت افراد جامعه و همچنین جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، موجب شکل گیری مفهوم کشاورزی پایدار شد. یکی از راهکارهای مهم اجرایی شدن کشاورزی پایدار، اجرای طرح های مدیریت تلفیقی آفات است. مدیریت تلفیقی آفات برنج به عنوان یک رهیافت مدیریتی و اکولوژیکی می تواند با کاهش مصرف نهاده-هایی چون سموم و آفات شیمیایی گامی موثر در حفظ محیط زیست باشد. اجرای عملیات مدیریت تلفیقی آفات برخلاف روش های کنترل شیمیایی، با پیچیدگی های زیادی همراه بوده و نیازمند همکاری و مشارکت همه جانبه ی کشاورزان است. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر مشارکت شالی کاران گیلانی در طرح های مدیریت تلفیقی آفات برنج با تاکید بر شاخص های حفاظت محیط زیست در شهرستان فومن استان گیلان به انجام رسید.

 روش تحقیق حاضر از نظر رویکرد کلی، یک تحقیق ترکیبی (کمی- کیفی) و از نظر هدف کاربردی است. تحقیق در دو مرحله به انجام رسید. در مرحله ی کیفی گروهی 30 نفره از کارشناسان و کشاورزان (مطلعان کشاورزی پایدار و مدیریت تلفیقی آفات) به صورت گلوله برفی انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل مصاحبه ها با تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از نرم افزار Maxqda انجام شد و اعتبار یافته ها با استفاده از روش سه گوشه سازی تایید شد. در مرحله ی کمی، از بین 16 شهرستان استان گیلان به صورت تصادفی ساده شهرستان فومن انتخاب شد. سپس پرسشنامه ی محقق ساخته بین 323 کشاورز شرکت کننده در طرح IPM (Integrated Pest Management) توزیع شد. بررسی میزان مشارکت در قالب پنج گویه با طیف لیکرت صورت گرفت. داده های حاصل با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در بخش توصیفی از فراوانی و درصد و در بخش استنباطی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد.

بررسی میزان مشارکت شالی کاران در طرح های مدیریت تلفیقی آفات برنج در شهرستان فومن نشان داد که سطح مشارکت شالی کاران در طرح مذکور از دیدگاه آنان در حد متوسط تا خوبی بوده است. در نتیجه بیشترین مشارکت کنندگان مشارکتی در سطح متوسط داشتند (82/58 درصد). نتایج تحقیق نشان داد که مشارکت شالی کاران در طرح های مدیریت تلفیقی آفات به جز چند مورد با سایر اثرات ارایه شده توسط افراد مورد مصاحبه (تیم صاحب نظران و مطلعان IPM) همبستگی معناداری در سطح یک درصد دارد. اما از نظر اثرات اقتصادی شالی کاران دیدگاه متفاوتی نسبت به کارشناسان مورد مطالعه داشتند. به اعتقاد شالی کاران شهرستان فومن، مشارکت آن ها با اثرات اقتصادی از جمله کاهش هزینه های تولید برنج، افزایش تولید برنج و افزایش درآمد و همچنین با اثر زیست محیطی افزایش امکان کشت توام رابطه ی معناداری را نشان نداد.

 طرح های پیچیده ی IPM برای اجرایی شدن نیازمند مشارکت همه جانبه ی کشاورزان است. بررسی تاثیر مشارکت شالی کاران شهرستان فومن در اجرای چنین طرح هایی و ارزیابی اثرات مثبت آن ها توسط کشاورزان بر ادامه دار بودن و تقویت طرح-های مذکور با تامین اعتبارات کافی و آموزش مناسب توسط کشاورزان و مسیولان شهرستان تاکید دارد.