ارزیابی و اولویت بندی حساسیت فرسایش آبکندی با استفاده از مدل های تراکم سطح و تاپسیس (مطالعه موردی: حوضه آبخیز چنارلی، استان گلستان)

فرسایش آبکندی یکی از اشکال پیشرفته و پررسوب فرسایش آبی است که به کاهش توان خاک و ایجاد محدودیت در کاربری اراضی منجر می شود و می تواند خطری برای سازه های مختلف باشد. هدف از پژوهش حاضر، تهیه نقشه های پهنه بندی حساسیت فرسایش آبکندی با استفاده از مدل های تراکم سطح و تاپسیس و مقایسه میزان دقت آنها در حوضه آبخیز چنارلی واقع در استان گلستان است. برای اجرای این پژوهش،‍ ابتدا موقعیت آبکند های منطقه به کمک بازدیدهای میدانی و تصاویر گوگل ارث تعیین شد. از تعداد کل 93 آبکند در منطقه، از 64 آبکند برای مدل سازی و تهیه نقشه حساسیت و از 29 آبکند برای اعتبارسنجی مدل استفاده شد. همچنین لایه های رستری جنس سنگ، ارتفاع، شیب، جهت دامنه، پوشش گیاهی و کاربری اراضی به عنوان متغیرهای اصلی موثر در فرسایش آبکندی منطقه، تهیه و طبقه بندی شد. از همپوشانی نقشه های عوامل موثر با نقشه پراکنش آبکند ها، تراکم سطح آن در طبقه های مختلف هر متغیر به دست آمد. ارزیابی نقشه حساسیت فرسایش با استفاده از آبکند های استفاده نشده در مدل سازی، بیانگر آن است که نقشه تهیه شده با مدل تراکم سطح صحت بالایی (p=0.91) دارد. در مرحله بعد به منظور اولویت بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه ها، از مدل تاپسیس استفاده و متغیرهای موثر در هر زیرحوضه به کمک این مدل تعیین و اولویت بندی شد. بر این اساس، زیرحوضه های شماره 2 و 1 به ترتیب با ضریب نزدیکی 791/0 و 657/0، بالاترین حساسیت فرسایش را در منطقه دارد. نقشه اولویت بندی مدل تاپسیس نیز با نقشه حساسیت فرسایش آبکندی مبتنی بر مدل تراکم سطح به عنوان نقشه مرجع مقایسه شد. محاسبه ضریب تبیین (R2) نشان داد که اولویت بندی حساسیت فرسایش آبکندی در سطح زیرحوضه ها نیز کارایی معنی دار و مناسبی دارد  (R2=0.6)؛ از این رو، زیرحوضه های مذکور به عنوان نقطه شروع برنامه های حفاظتی در اولویت قرار می گیرد.