ارزیابی و مقایسه ویژگی های ریخت شناسی برگ و بذر گونه های جنس ممرز در دو منطقه درازنو کردکوی و هزارجریب (استخرپشت) نکا مازندران

پژوهش حاضر در راستای شناسایی گونه های ممرز، کچف و لور (C. betulus, C. schuschaensis وCarpinus orientalis)، به ارزیابی ریخت شناسی برگ و بذر می پردازد. خصوصیات ریخت شناسی و فیزیولوژیک همواره تحت تاثیر عوامل اقلیمی و بوم شناسی هستند؛ درختان جنس ممرز نیز به دلیل پراکنش وسیع در سطح جنگل های هیرکانی دست خوش تغییراتی در ویژگی های ظاهری خود می شوند که این مسئله شناسایی سریع گونه های این جنس را کمی مشکل می سازد. برای حفاظت و مدیریت اصولی رویشگاه های گونه های این جنس ، شناسایی دقیق گونه ها، شناخت نیازهای بوم شناختی و مطالعه تنوع ژنتیکی آن مفید به نظر می رسد.

نمونه‎ برداری از برگ و بذر درختان جنس ممرز از دو منطقه درازنو شهرستان کردکوی و هزارجریب نکا در استان مازندران به طور تصادفی از گونه های ممرز، کچف و لور (هر گونه 5 پایه) که دارای حداقل 100متر فاصله از هم بودند انجام گرفت. صفات مورفولوژیک مورد بررسی در برگ شامل طول برگ (AL)، عرض برگ (WL)، فاصله پهن ترین قسمت برگ تا قاعده (WPL)، تعداد دندانه (NT)، طول منقارک (DB) ، عرض منقارک (WB)، تعداد دندانه در 2 سانتیمتر (NT 2cm)، حداکثر پهنای برگ (MWL)، طول دمبرگ (PL) تعداد رگبرگ (VN)، عرض در 1/0 طول برگ (W0.1)، عرض در 9/0 طول برگ (W0.9)، مساحت برگ (LA)، نسبت طول برگ به عرض برگ (شکل برگ) (LS)، نسبت طول برگ به پهن ترین قسمت برگ تا قاعده (AL/WPL)، نسبت پهن ترین قسمت برگ تا قاعده به طول دمبرگ (WPL/PL) و در بذر شامل وزن کل بذر (TW)، وزن پوسته خارجی (WS)، وزن مغز بذر (BW)، طول بذر (A) و عرض بذر (W) بودند. اندازه گیری صفات بر حسب مورد با استفاده از کولیس و خط کش و همچنین وزن بذور با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 001/0 انجام شد. از طرح آماری آشیانه ای، آزمون دانکن و آنالیز تحلیل مولفه های اصلی (PCA) استفاده شد. نحوه پخش پایه های درختی در فضای محور مختصات، تحلیل تشخیص و آنالیز خوشه ای نیز ارزیابی گردید.

نتایج انالیز واریانس نشان داد که در بین جمعیت ها بجز صفات NT, MWL, TW, BW سایر پارامترهای موردمطالعه تفاوت معنی داری را با یکدیگر نشان دادند. نتایج PCA نشان داد در بذر 7/66 درصد از واریانس ها در مولفه اول و در برگ 69/96 درصد از واریانس ها در چهار مولفه اول توجیه شده اند. نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد سه جمعیت در سه گروه (خوشه) مجزا جای گرفتند. نتایج آنالیز تشخیص نشان داد صفات NT 2cm ، PL ، LS ، AL/WPL ، TW ، WS و BW صفات تفکیک کننده سه گونه میباشند.

به لحاظ شناسایی ساده، بذرهای جنس ممرز از لحاظ ابعاد اختلاف معنی داری ندارند ولی از لحاظ برگ، گونه ممرز بزرگترین ، لور کوچکترین و گونه کچف حالت بینابینی را دارد. مطالعات ریخت شناسی این تحقیق با توجه به تفکیک کامل صفات، مستقل بودن گونه های ممرز، کچف و لور را تایید می نماید. اگرچه هیبرید بودن کچف نیز می تواند محتمل باشد.