الگوی مطلوب تخصیص وجوهات شرعی در فعالیت های اقتصادی با استفاده از تکنیک AHP

از یک سو، مهم‌ترین عامل بی ثباتی اجتماعی و خانوادگی ناشی از فقر و بیکاری است که، افراد زیادی از جوامع بشری را گرفتار ساخته است و از سوی دیگر، وجوهات شرعی به ویژه زکات و خمس به عنوان یک بخش مالی مهم در جامعه اسلامی شناخته می‌شود و با مدیریت درست آن‌ها، بخش زیادی از چالش‌های اجتماعی به خصوص فقر و بیکاری را می‌توان کاهش داد. پژوهش حاضر پس از ارزیابی منابع فقهی زکات و خمس، افزون بر اثبات متولی بودن وجوهات شرعی در زمان غیبت از سوی مجتهد جامع الشرایط با تکیه بر مبانی ارزشی، فقهی و تاریخی، به بررسی مدل‌های تخصیص وجوهات شرعی با شاخص‌های کاهش نابرابری، افزایش بهره‌وری، فقر زدایی و اشتغال‌‍زایی می‌پردازد. تخصیص وجوهات شرعی در دو مدل سنتی و غیر سنتی با شاخص‌های گفته شده مورد ارزیابی و در نهایت، الگوی مطلوب تخصیص وجوهات شرعی تعیین می‌شود. روش تحقیق به شیوه میدانی انجام شده است که با نظر سنجی از نخبگان (30 نفر از دانشجویان مقطع دکتری اقتصاد با گرایش اقتصاد اسلامی، 30 نفر از دانشجویان دوره فوق لیسانس و 20 نفر از اساتید اقتصاد با گرایش اقتصاد اسلامی و فقه اقتصادی) از میان شاخص‌های طرح شده در پرسشنامه، به گزینش و وزن‌دهی شاخص‌های فوق پرداخته‌اند. مدل‌های مطرح در تحقیق با استفاده از تکنیک AHP (تحلیل سلسله مراتبی) رتبه‌بندی شده است که از میان آن‌ها، مدل مطلوب؛ یعنی تخصیص وجوهات شرعی در فعالیت‌های اقتصادی با تکیه بر مبانی ارزشی، فقهی و اقتصادی پیشنهاد می‌شود؛ با این مدل، می‌توان به اهداف ذیل دست یافت: شاخص‌های مورد نظر تحقیق، از طریق تخصیص وجوهات شرعی به روش سنتی نه تنها تحقق نمی‌یابد؛ بلکه منجر به پراکندگی‌ بیشتر منابع می‌شود؛ تخصیص وجوهات شرعی به ویژه زکات و خمس در فعالیت‌های تولیدی و خدماتی با روح تشریع وجوهات سازگارتر و مناسب‌تر است.