ارزیابی تغییرات مکانی - زمانی پارامترهای کیفی رودخانه کرخه و تناسب کیفیت آن جهت اهداف آبیاری

کاهش کیفیت منابع آب سطحی در سال های اخیر به یک نگرانی اساسی تبدیل شده است. بنابراین، نیاز به ارزیابی تغییرات مکانی - زمانی کیفیت آب رودخانه ها و نیز بررسی و شناسایی مهم ترین پارامترها و عوامل موثر بر کیفیت آب رودخانه ها جهت مصارف مختلف ایجادشده است. در مطالعه حاضر به منظور پایش کیفیت آب سطحی رودخانه کرخه، مجموع  ه ای از داده های کیفیت آب رودخانه کرخه حاوی 16 پارامتر ثبت شده در طی 17 سال (1382-1398) از هفت ایستگاه پایش مختلف از سازمان آب و برق استان خوزستان تهیه شد. جهت بررسی و تفسیر این ماتریس داده پیچیده و عظیم متشکل از تعداد زیادی پارامترهای فیزیکوشیمیایی از برنامه های پایش طولانی مدت از آنالیز روند، تکنیک های آماری چند متغیره و نیز به کارگیری برخی از شاخص ها جهت ارزیابی تناسب کیفیت آب رودخانه برای اهداف آبیاری استفاده شد. نتایج بررسی روند نشان داد که الگوی تغییرات پارامترها در مقیاس های سالانه و فصلی مشابه هم بوده است، و به جز پارامتر pH، سایر پارامترهای کیفیت آب از قبیل EC، TDS، SO42-، Ca2+ و سختی کلسیم به طور معنی داری افزایش یافتند. تجزیه وتحلیل PCA سه مولفه اصلی را به عنوان مسیول ساختار داده ها شناسایی کرد که 65/77 درصد از واریانس کل کیفیت آب را توضیح می دهند. بر اساس نتایج این آنالیز، TDS، EC، HCO3- و pH مهم ترین پارامترهای این مولفه ها بودند که سهم قابل توجهی در تغییرات فضایی کیفیت آب سطحی رودخانه کرخه دارند. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ه ای نیز سه گروه مشابه را در بین 7 سایت پایش نشان داد. به علاوه، در این مطالعه بررسی و آنالیز رگرسیون خطی کاتیون ها، آنیون ها و سایر پارامترها به عنوان متغیر وابسته در مقابل دبی رودخانه به عنوان متغیر مستقل، همبستگی منفی را نشان داد. در این مطالعه کیفیت آب رودخانه به منظور آبیاری از طریق شاخص های مختلف آبیاری مانند EC، درصد سدیم (SP)، نسبت جذب سدیم (SAR)، شاخص نفوذپذیری (PI)، خطر منیزیم (MH) و شاخص Kelly (KI) ارزیابی شد. نتایج تفسیر شده نشان داد که به طورکلی کیفیت آب سطحی در ایستگاه های مختلف بر اساس شاخص های محاسبه شده  (به جز EC) برای آبیاری مناسب است. یافته های این مطالعه اطلاعات مفیدی را در تفسیر مجموعه داده های پیچیده در خصوص ارزیابی کیفیت آب، شناسایی منابع آلودگی و درک تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب رودخانه فراهم می کند که می تواند به طور مستقیم برای پروژه ه ای مدیریتی در راستای بهبود کیفیت آب سطحی در منطقه مطالعاتی مورداستفاده قرار گیرد.