ارزیابی شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانه تجن با استفاده از روش HMQI

طی دو دهه گذشته، نیاز به بازگرداندن رودخانه ها به شرایط طبیعی و نیمه طبیعی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مهمترین ابزار در راستای دستیابی به این هدف، ارزیابی تغییرات هیدرومورفولوژیکی رودخانه در اثر مداخلات انسانی است. در پژوهش حاضر، به منظور ارزیابی شرایط هیدرومورفولوژیکی رودخانه تجن در قسمت میانه تا پایین دست (در محدوده شهر ساری) با استفاده از شاخص کیفیت مورفولوژیک (MQI) و هیدرومورفولوژیکی (HMQI)، هفت بازه در طول رودخانه در حریم 50 متری، انتخاب و سه مولفه کیفیت عملکرد ژیومورفولوژیکی، مصنوعی سازی و تعدیل کانال با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال 1353 لندست 4 و سال 1398 لندست 8، عکس های هوایی سال های 1340 و 1385، داده‏ های هیدرولوژیکی و بازدید میدانی بررسی شد. نتایج ارزیابی شاخص کیفی مورفولوژیک نشان داد که رودخانه تجن در بازه های مورد مطالعه عمدتا در طبقه کیفی متوسط قرار گرفته، در حالی که از نظر شرایط هیدرومورفولوژیک در طبقه ضعیف گزارش شده که دلیل اصلی آن وجود سد در حوضه بالادست در محدوده 30 کیلومتری (تمامی بازه ها به جز 1 و 7) و تغییرات دبی و رسوب، دخالت انسانی و تغییر کاربری اراضی است. همچنین، نتایج نشان داد که روش فوق در ارزیابی کلی مبتنی بر شاخص، تشخیص مشکلات هیدرومورفولوژیکی و درک صحیح و جامع پاسخ به فشارها موثر است.