شناسایی ژنوتیپ های جو آبی با عملکرد دانه بالا و پایدار در مناطق گرم ایران

با توجه به فراوانی تنش های غیرزنده و زنده در اقلیم گرم، دست یابی به ژنوتیپ هایی از جو که تحت این شرایط عملکرد قابل قبول و پایداری داشته باشند از اصلی ترین اهداف به نژادی جو در این مناطق می باشد.

مواد و روش ها: 

تعداد هفده ژنوتیپ امیدبخش جو آبی به همراه دو ژنوتیپ شاهد در پنج ایستگاه تحقیقات کشاورزی واقع در اهواز، داراب، زابل، گنبد و مغان به مدت دو سال زراعی (99-1397) مورد مقایسه قرار گرفتند. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های دارای عملکرد بالا، از تجزیه گرافیکی  GGE بای پلات استفاده شد.

یافته ها: 

تجزیه واریانس مرکب داده های عملکرد دانه نشان داد که اثرهای ساده مکان، ژنوتیپ و اثرهای متقابل سال × مکان، ژنوتیپ × مکان و سال × مکان × ژنوتیپ معنی دار می باشند. مقایسه میانگین نشان داد که ژنوتیپ های G1، G2، G4، G5، G10، G12، G16 و G19 نسبت به بقیه ژنوتیپ ها عملکرد بالایی داشته و می توانند مورد توجه قرار گیرند.  پایداری عملکرد دانه این ژنوتیپ ها نیز مورد بررسی قرار گرفت تا ژنوتیپ های دارای عملکرد مطلوب و پایدار شناسایی شوند. نتایج حاصل از روش GGE بای پلات نشان داد که دو مولفه اصلی نخست به ترتیب 36/76 و 16/68 درصد از تغییرات کل عملکرد دانه را توجیه کردند و در نتیجه این دو مولفه می توانند به منظور توجیه عملکرد دانه ژنوتیپ ها مورد استفاده قرار گیرند. در این آزمایش دو ابر محیط  مجزا مشخص گردید. محیط کلان اول شامل سال اول و دوم اهواز و زابل و ژنوتیپ G19 با میانگین عملکرد کل 5114 کیلوگرم در هکتار به عنوان ژنوتیپ برتر در این محیط شناسایی شد. محیط کلان دوم شامل سال اول و دوم گنبد و داراب  ژنوتیپ G5 با میانگین عملکرد 5155 کیلوگرم در هکتار ژنوتیپ برتر این محیط بود. سال های اول و دوم مغان در مرز بین دو محیط کلان قرار داشتند. ژنوتیپ های G3، G6، G8، G9، G14، G17 و G18 در هیچ یک از محیط های کلان قرار نگرفتند و در نتیجه مناسب کشت در محیط های مورد آزمایش نبودند. نمای بای پلات ژنوتیپ ایده آل نشان داد که ژنوتیپ های G4 و G5 کمترین فاصله را از ژنوتیپ ایده آل دارا بوده و در نتییجه مطلوبترین آنها می باشند. نمای برداریGGE  بای پلات نشان داد که سال های اول و دوم مغان، نزدیکترین محیط ها به محیط ایده آل بوده و قابلیت تمایز بالایی دارند.

نتیجه گیری: 

ژنوتیپ های G5 و G6 به ترتیب در مناطق گرم شمال و گرم جنوب کشور دارای عملکرد بالا و پایدار بوده و برای این مناطق مناسب تشخیص داده شدند.