تعامل حوزه حدیثی مدائن با دیگر مراکز حدیثی در سده دوم و سوم هجری

مداین، منطقه ای ناشناخته یا کمتر شناخته در حوزه مطالعات حدیثی است که طی سده های دوم و سوم هجری، راویان شیعه و سنی با گرایش های گوناگون فقهی و کلامی را در خود جای داده است. خاندان های «بنو حکیم»، «بنو صدقه» و «بنو موسی» از جمله بیوت حدیثی شیعی مداینی هستند. شناخت تعامل راویان یک دیار با دیگر مراکز حدیثی، حدیث پژوه را یاری می دهد تا میزان اثرپذیری یا اثرگذاری راویان یک منطقه از مناطق دیگر را برآورد کند و در صورت کمبود اطلاعات در مورد مذهب و گرایش فقهی یا کلامی آن منطقه، بتواند با بررسی مراودات حدیثی، بخش زیادی از زمینه ها و گرایشات حدیثی آنان را تخمین بزند. این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای سامان یافته، پس از بررسی خاندان های روایی شیعی حاضر در مداین در قرن دوم و سوم هجری و شمارش تعداد روایات آن ها در کتب اربعه، به شیوه های دستیابی به ارتباط مراکز حدیثی پرداخته و به دست آورده که حوزه حدیثی مداین با حوزه های حدیثی دیگری چون کوفه، بصره، واسط، بغداد، شام، خراسان، مصر و تفلیس ارتباط داشته است. در این میان، حوزه حدیثی شیعی مداین با مراکز حدیثی کوفه، واسط و تفلیس ارتباط داشته، و در فضای حدیثی اهل سنت نیز، مرکز حدیثی مداین با مراکز حدیثی بصره، واسط، بغداد، شام، خراسان و مصر در تعامل بوده است.