بررسی اثربخشی سامانه های نوین آبیاری تحت فشار در ایران

در سال های اخیر برخی کارشناسان اظهار می دارند سامانه های نوین آبیاری منجر به افزایش مصرف آب و کاهش تغذیه سفره ها شده است و چون تاثیر مثبت در بیلان حوضه ندارند، آن را در زمره فعالیت های ناکارآمد قلمداد می کنند. این منتقدین اظهار می دارند که روش های نوین آبیاری بصورت واقعی در آب صرفه جویی نمی کنند. آنها اعتقاد دارند که آب خروجی از مزرعه و آب نفوذ یافته به اعماق زمین جزء تلفات نیستند و به نحوی قابل استفاده هستند. نکته کلیدی در بررسی اثربخشی سامانه های نوین آبیاری باید بر مبنای قابلیت های مورد انتظار باشد. بطور طبیعی کارکرد سامانه ها در بخش کشاورزی و با هدف جلوگیری از تلفات آب در مقیاس مزرعه است. بررسی ها نشان می دهد، طی سه دهه اخیر مقادیر راندمان آبیاری در کشور بواسطه ی اجرای این سامانه ها، افزایش سطح دانش بهره برداران، گسترش شبکه های آبیاری و برخی موارد دیگر از 7/29 در دهه 70 به 8/43 درصد در دهه 90 ارتقاء یافته است، که پیام اصلی آن کاهش تلفات آب در داخل مزرعه و اثر بخش بودن روند اجرای این سامانه-ها می باشد. بنابراین مطابق انتظار از کارکرد اصلی سامانه های نوین آبیاری یعنی کاهش تلفات ناشی از رواناب و نفوذ به اعماق زمین و در اختیار قراردادن آب در محدوده ریشه گیاه موفق عمل نموده است. ممکن است این مقدار کاهش آب در در سطح حوضه آبریز و سطح سفره های آب زیرزمینی به دلیل عدم کنترل برداشت و یا افزایش سطح اراضی آبی نمود عینی نداشته باشد و راه حل این موارد مربوط به وظایف اجرایی دستگاه های متولی است. در این گزارش پس از ارایه کمی توسعه سامانه های نوین آبیاری در کشور و بیان برخی انتقادات در رابطه با عدم اثربخشی آنها، با توجه به شرایط و مقیاس های مورد بررسی و انتظارت از سامانه ها و تعاریف برخی از واژه ها که محل مناقشه هستند، تحلیل نهایی مبنی بر اثربخش بودن سامانه های نوین آبیاری ارایه می گردد.