تبیین و تحلیل سفالگری دوره مفرغ خراسان :مطالعه موردی محوطه شهرک فیروزه نیشابور

مطالعه سازمان تولید سفال در دوره مفرغ به شناخت ویژگی های فرهنگی و فنی کمک ویژه ای می کند. این شناخت با تکیه بر فناوری تولید و شناخت سنت های به کار رفته در تولید سفال با بررسی امکان مبادله یا تجارت و کنش های درون و برون منطقه ای حاصل خواهد شد و بر این اساس تبیین و تحلیل شاخصه های سفالگری اجتماعات انسانی در دوره های پیش از تاریخی به ویژه مفرغ ضرورت می یابد. حوزه فرهنگی خراسان که اطلاعات باستان شناسی دوره مفرغ آن اندک است، از دشت متعددی تشکیل شده که نیشابور یکی از مهم ترین آن ها است. دلیل این امر موقعیت مکانی مناسب برای توسعه جوامع انسانی و قرارگرفتن در مسیر راه های ارتباطی شرق به غرب است. در این دشت محوطه ای به نام شهرک فیروزه وجود دارد که به مدت  پنج فصل کاوش شده است. در این محوطه مدارک خوبی از ساختمان کوره ها، فنون تولید و فرم های سفالی به دست آمده که جامعه آماری پژوهش حاضر را شکل می دهد. بر این اساس فرایند تولید سفال خارج از بافت مسکونی انجام شده و به صورت متمرکز همچون مراکز صنعتی بزرگ مقیاس در حاشیه یا  مجاور استقرار شکل گرفته است. فناوری تولید آنها نیز با هدف تولید انبوه انتخاب و طرح ریزی گشته است. فرم های ساده و متنوع  در رویکردی تطبیقی با نگاهی گاه شناختی در مفرغ میانی و جدید قرار گرفته و با دانستن بومی بودن تولید در تکوین آن با فرهنگ بلخی-مروی (آمو دریا) به عنوان مهم ترین فرهنگ شناخته شده آسیای میانه در عصر مفرغ؛ احتمالا تاثیرگذار بوده است. تشابهات سنت های سفالگری و به نوعی سازمان تولید تخصصی سفال مابین دشت نیشابور و آسیای میانه نشان از  سنت های مشابه در مقیاس فرامنطقه ای دارد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که سفالگری دوره مفرغ نیشابور بیش از نواحی داخلی ایران، با آسیای میانه ارتباط و پیوند داشته است.