«گونه شناسی سفال نوع لرستان؛ در پرتو بررسی های باستان شناختی جدید در لرستان»

سفال نوع لرستان طی سده های نخستین هزاره اول ق.م در منطقه پیشکوه لرستان رواج یافته است. تاکنون گونه شناسی جامعی از این گونه سفال ارایه نشده و تنها نوع منقوش آن شناخته شده است. به همین دلیل سفال نوع لرستان به سفال منقوش باباجانIII نیز شهرت دارد. علت عدم وجود گونه شناسی کامل سفال نوع لرستان، کمیاب بودن این نوع سفال در محوطه های کاوش شده و همچنین محدود بودن بررسی ها و مطالعات باستان شناختی هزاره اول ق.م در پیشکوه طی دهه های گذشته است. نتیجه این فقدان در برخی موارد سبب بروز اشتباهاتی در تاریخ گذاری محوطه ها و نیز گونه شناسی سفال های مربوط به آنها شده است. اما طی سال های اخیر با کشف سفال نوع لرستان در کاوش چندین محوطه و نیز طی بررسی های هدفمند نگارنده در منطقه پیشکوه، داده های لازم برای این پژوهش به دست آمده است. لذا در این مقاله سعی شده با اتکا به داده های کاوش ها و بررسی های جدید باستان شناختی، گونه شناسی جامعی از سفال نوع لرستان ارایه شود. در این راستا تلاش شده بر اساس طبقه بندی یکسری از مشخصه ها مانند کیفیت ساخت، نقوش و فرم ظروف گونه شناسی معتبری از این نوع سفال ارایه گردد. نتایج این پژوهش نشان داد که سفال نوع لرستان یک فرهنگ سفالگری طی سده های نخستین هزاره اول ق.م در منطقه پیشکوه بوده است. این گونه سفال از لحاظ کیفیت ساخت در سه نوع ظریف، متوسط و خشن ساخته شده است؛ و به سه صورت سفال با تزیینات منقوش، سفال با تزیینات حجمی و سفال ساده تولید شده است. وجود انواع استانداردها در سفال نوع لرستان که با مطالعه و گونه شناسی این سفالینه ها حاصل شد، نشان از تولید آنها در سطح گسترده دارد. علاوه بر آن، محوطه حاکمیتی باباجان تپه منبع اصلی توزیع این فرهنگ سفالگری بوده است؛ به طوری که بیشترین حجم و اصلی ترین نمونه های سفال نوع لرستان در این محوطه به دست آمده است. این پدیده خود می تواند نشانگر نوعی از وحدت سیاسی- فرهنگی حوزه پیشکوه طی اوایل هزاره اول ق.م باشد.