معرفی و سبک شناسی منظومه حماسی-تاریخی کمترشناخته شده «آشوب هندوستان»

مثنوی حماسی-تاریخی کمترشناخته شده «آشوب هندوستان» رزم نامه ای تراژیک از جنگ قدرت در خاندان گورکانی در واپسین سالهای زندگی شاهجهان بر بنیاد مشاهدات عینی و روایت «بهشتی شیرازی» است. این پژوهش تلاش میکند با معرفی جامع «آشوب هندوستان» -که تاکنون کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته- و واکاوی نگرش سراینده به رویداهای تاریخی، به این پرسش پاسخ دهد که برجسته ترین ویژگیهای سبکی و محتوایی منظومه در سطوح آوایی، واژگانی و بلاغی کدامند؟ تا با سبک شناسی اثر راه برای شناخت بهتر شاعر و اثرش هموار شود.

این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی ازطریق مراجعه به مراجع و منابع موجود و مرتبط با زندگی «بهشتی شیرازی» و ویژگیهای سبکی و محتوایی «آشوب هندوستان» صورت گرفته است.

این منظومه یکی از آثار ادبی تاریخنگاری در شبه قاره هند بر مبنای تلفیق تاریخ روایی و روایت ادبی مبتنی بر اندیشه و باورهای سراینده ای آگاه به تاریخ و فنون ادبی است. «بهشتی شیرازی» با آشنایی با فنون ادبی، حضور در دربار شاهجهان و مشاهده مستقیم رویدادهای تاریخی پایان عمر او، با تاریخنگری و تحلیل رویدادها، روایتی منسجم از بخشی مهم و حساس در تاریخ هند را در 17 واقعه با بیانی سلیس پیش روی خوانندگان به نمایش گذاشته است. شعر او ساده و روان اما منسجم و استوار است. طنین بحر متقارب در این مثنوی بخوبی به گوش میرسد. قافیه ها تداعی‌کننده فضا و مکمل لحن حماسی است. زبان سراینده حماسی، اما در مواردی بعلت ناهماهنگی با مضمون و محتوا به آفرینش فضای حماسی ختم نمیشود. گزینشهای واژگانی معنادار است و کلمات و ترکیبات حماسی در ارتقای بیان حماسی تاثیرگذارند. اگرچه حماسه جولانگاه صنعت‌پردازی نیست، استفاده از آرایه های ادبی با غلبه اغراق و تشبیه ضمن برجسته نمایی کلام سهم عمده ای در ایجاد پویایی و تحرک در منظومه دارند.

تلفیق منسجم تاریخ روایی و روایت ادبی، افزایش موسیقی و آهنگین کردن کلام با استفاده از قافیه های اسمی، واژگان و ترکیبات سازگار با بیان حماسی، تضعیف صلابت زبان حماسی با ردیفهای فعلی، بسامد کم صدامعنایی حاصل از واج آرایی، ایجاد وحدت شکلی و هارمونی کلمات با استفاده از تکرار و جناس، انسجام و استواری کلام، استفاده از ابزارهای تصویرآفرین اغراقهای مصور، تشبیهات محسوس، استعاره ، کنایه های اسنادی، تلمیحات اسطوره ای، ساقی‌نامه سرایی، اخلاق مداری و اندرز از محوریترین ویژگیهای سبکی و محتوایی این مثنوی است.