نقد و بررسی تطبیقی مذاهب اسلامی در نگرش تاویلی به آیات وحیانی (با تکیه بر نقد کلام سلفیه)

در میان برخی متکلمان اسلامی و غیرآن در خصوص مساله ی تاویل و جواز یا عدم آن مباحث مختلفی مطرح شده است. مساله پژوهش یافتن معنایی مشترک در خصوص تاویل و بیان راهکاری در پاسخ به شبهات پیرامون آن با روش تحلیلی و توصیفی است که در این راستا از محتوای منابع تفسیری، کلامی و حدیثی بهره گرفته شده است. بر این اساس مهمترین دستاورد پژوهش گویای آنست که با توجه به پیش فرض های موجود در مساله ی تاویل و بیان دلایل منکران (ماموریت مسلمانان به اخذ معنای ظاهری آیات، خودداری سلف از تاویل صفات، لزوم عدم بیان از سوی خدا و رسول (ص)، عدم تبیین معیار، تفاوت مبنای طرفداران تاویل) و مدافعان آن (آیات مثبت تاویل، امتناع حمل صفات خدا به معانی ظاهری، احادیث دال بر جواز تاویل، امتناع برخی نصوص از اخذ معانی ظاهری)، با نقد و بررسی (نقضی و حلی) آنها و به رغم اختلاف نظرها در شمول تاویل در آیات، می توان گفت که تاویل‏ قرآن و حمل معنای آیات برخلاف معانی ظاهری آنها، در مصادیقی که حمل بر ظاهر کلام مستلزم مخالفت با محکمات قرآن، ضروری دین و ادله قطعی باشد، جایز و امکانپذیر است.