بررسی میکروپلاستیک ها در رسوبات سواحل دریای خزر (منطقه مورد مطالعه، سواحل استان گیلان)

 محصولات پلاستیکی به دلیل سهولت در تولید، انعطاف پذیری، مقاومت و صرفه اقتصادی از روند رو به رشدی درجهان برخوردار می باشند. این محصولات در بخش های وسیعی از صنایع ازجمله: ساختمان، خودرو، صنایع دریایی، هوا و فضا، برق و الکترونیک، حمل و نقل، پزشکی و دارویی، آرایشی و بهداشتی، رنگ، کشاورزی، لوازم خانگی و... کاربرد دارند؛ به طوری که می توان گفت امروزه پلاستیک بخشی از زندگی بشر شده و کسی نمی تواند ادعا کند که روزانه با پلاستیک در ارتباط نیست. این موضوع به خوبی نشان می دهد محیط زیست کره زمین با حجم عظیمی از بار آلودگی پلاستیک در هوا، خاک و آب مواجه است و این نگرانی ها با تجزیه بسیار کند این ترکیبات در طبیعت نیز بیشتر می شود. وجود ترکیباتی مانند فتالات و بیس فنل ها در ساختار پلاستیک ها که اثرات سرطان زایی و اختلالات هورمونی آنها برای انسان گزارش شده است. این موضوع نیز نگرانی های بشر را علاوه بر محیط زیست در بخش سلامت عمومی نیز تشدید کرده است. دانشمندان با مطالعه در تغییر ساختار شیمیایی پلاستیک ها به اشکال زیست تخریب پذیر، معرفی محصولات چایگزین و شناسایی کانون های آلودگی سعی در کنترل رشد لجام گسیخته آنها در محیطزیست را دارند. بزرگترین پیگره آبی بسته دریای خزر با دارا بودن گونه های منحصر به فرد ماهیان خاویاری و شرایط اکولوژیک شکننده یکی از اکوسیستم هایی است که ورود پلاستیک در آن به دلیل روند رو به رشد توسعه در کشورهای پیرامون آن در حال افزایش است. نظر به اهمیت موضوع این تحقیق در سواحل جنوبی غربی دریای خزر در محدوده استان گیلان انجام شد.

در این تحقیق نمونه برداری از رسوبات سواحل جنوب غربی دریای خزر از 13 ایستگاه در ماه های شهریور و مهر 1397 انجام شد. نمونه های رسوب به مقدار 3 کیلوگرم از هر ایستگاه از بخش سطحی 0-5 سانتیمتری برداشت گردید.. نمونه ها پس از آبگیری در دمای 60 درجه خشک شدند و سپس به منظور همگن سازی از الک با مش 5 میلیمتر عبور داده شدند. .بمنظور جداسازی میکروپلاستیک ها از نمونه های رسوب از روش استخراج دو مرحله ای بر اساس چگالی با استفاده از دو محلول اشباع تهیه شده از  NaCl و  NaIاستفاده گردید. تفکیک تعداد قطعات، شکل و رنگ میکرو پلاستیک ها  در رسوبات با استفاده از استریو میکروسکوپ انجام شد. به منظور شناسایی ساختار شیمیایی میکرو پلاستیک های جمع آوری شده از دستگاه طیف سنج تبدیل فوریه مادون قرمز استفاده شد

در مجموع 909 قطعه میکروپلاستیک در رسوبات منطقه شمارش  شدند نتایج نشان داد که مقدار میکروپلاستیک ها در مراکز توریستی و تجاری مانند آستارا، بندرانزلی، منطقه آزاد کاسپین و چمخاله نسبت به سایر ایستگاه ها از کمیت بیشتری برخوردار بودند. مطالعات فیزیکی و ظاهری میکرو پلاستیک های جدا شده از نمونه ها نشان داد که از  لحاظ شکل، میکروپلاستیک ها در 3 دسته رشته ای، قطعات متلاشی و غشایی قرار دارند. آنالیز ساختار شیمیایی نمونه های به دست آمده  بر اساس طیف سنجی  نشان داد که میکرو پلاستیک های منطقه مورد مطالعه از 4 نوع پلیمر مختلف  پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی استر و پلی استایرن می باشند. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین اندازه ذرات میکروپلاستیک، 06/1 ± 43/1 میلی متر می باشند.

براساس نتایج به دست آمده، مراکز تجاری و توریستی نقش عمده ای در انتشار میکرو پلاستیک ها در منطقه مورد مطاله دارند استفاده مداوم  از تور های ماهیگیری و طناب های پلاستیک در صنعت صیادی از منابع دیگر این نوع از آلودگی در منطقه می باشند. بین نمونه های مورد مطالعه، میکرو پلاستیک های با ساختار پلی اتیلن بیشترین سهم را در بین گروه های  پلی استر، پلی پروپیلن و پلی استایرن داشت که این موضوع گسترش استفاده از کیسه های پلاستیکی و بطری های پلاستیکی را در مناطق توریستی در افزایش این نوع پلیمر را به خوبی نشان می دهد. اندازه ی ریز میکروپلاستیک ها مورد مطالعه علاوه بر قدرت بلع بیشتر توسط آبزیان توانایی بالای آن ها به عنوان بستری مناسب برای جذب سایر آلاینده ها را نیز نشان می دهد.