بررسی سبک شناسی دیوان «مجیرالدین بیلقانی»

 قرن ششم هجری یکی از ادوار مهم در شعر و ادب فارسی محسوب میشود. در این قرن سه مکتب شعری خراسانی، بینابین و آذربایجانی رواج دارند و یکی از معروفترین شاعران مکتب آذربایجانی، مجیرالدین بیلقانی است. در این مقاله به بررسی سبک‌شناسی اشعار او از سه منظر فکری، زبانی و ادبی پرداخته شده است.

 این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

 ابوالمکارم مجیرالدین بیلقانی از مردم بیلقان بوده که گویا از مادری حبشی نژاد در آنجا به دنیا آمد. وی از شاعران طرازاول و برجسته سبک آذربایجانی در نیمه اول قرن ششم است. دیوان پنج هزار بیتی وی مشحون از قصاید، غزلیات، رباعیات و ترکیب‌بندهایی لطیف و شیوا هستند. در اشعار وی از زندگانی وی اطلاعاتی در دست نیست ولی این نکته مسلم است که تحصیلات ادبی و شعری خود را نزد خاقانی انجام داده است. برخی ادیبان سبک او را تقلیدی از سبک فرخی و منوچهری (خصوصا در قصاید) میدانند.

 مجیر در سرودن انواع شعر از جمله قصیده، غزل، قطعه، ملمع، شکواییه، ترکیب‌بند و رباعی مهارت داشته، اما مهارت اصلی وی در قصیده سرایی است. از نظر فکری، اشعار مدحیه، هجویه و شکواییه و فخریه از ویژگیهای شعر اوست. از منظر زبانی، در اشعار او لغات عربی و ترکی فراوانی دیده میشوند. همچنین اشعار او مملو از ترکیبات خاصی در وصف عناصر آسمانی است که معمولا با عدد همراه هستند و معنای مجازی و استعاری و کنایی دارند. از شاخه های علم بیان، تشبیه و کنایه در اشعارش نمود بیشتری دارد. اکثر استعاره های شعری وی حسی هستند و استعاره مصرحه مجرده بیشترین بسامد را از بین انواع استعاره داراست. کنایه از فعل و از نوع ایما پربسامدترین نوع کنایه در اشعار مجیر است.