بررسی سبک فکری و عاطفی شخصیتهای داستان شیر و گاو در کلیله و دمنه نصرالله منشی از دیدگاه نشانه معناشناسی گفتمانی

با توجه به ظهور دیدگاه های جدید و ورود آنها به حیطه مطالعات پژوهشگران آثار ادبی بویژه در چند دهه اخیر، لزوم توجه به آثار ادبی به شیوه های متفاوت بسیار ضروری بنظر میرسد و نشانه معناشناسی یکی از این رویکردهاست. نشانه معناشناسی گفتمانی رویکرد جدید در حوزه نقد ادبی بشمار میرود. در این رویکرد، نشانه ها بعنوان عوامل سازنده معنایی گونه های چندبعدی، پویا و سیال هستند که با کنترل فرآیند گفتمانی در شکل‌گیری فکر و ایده اثر در بافتارهای مختلف از جمله بافتار عاطفی و فکری، هویت مییابند. کلیله و دمنه مشتمل بر مجموعه ای از معانی است که در بستری از حکایات قهرمانانی از جنس حیوانات با نقش و صفات انسانی، بدلیل برخورداری از ظرایف و دقایق معنایی والا، بستری بسیار مناسب برای مطالعات نشانه معناشناسی بحساب می‌آید. این پژوهش در پی آن است که به این پرسش پاسخ دهد که چگونه نشانه های موجود در گفتمان، در داستان شیر و گاو از کلیله و دمنه نصرالله منشی سبب ایجاد حس رقابت میان شخصیتهای اصلی داستان یعنی «دمنه» و «شنزبه» شده است و تقابل خرد و بی‌عقلی و فریب و صداقت چگونه بعنوان نشانه -معناهای اصلی، بر سبک فکری و گفتمان ایدیولوژیک داستان تاثیر گذاشته است.

این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده های کتابخانه ای انجام شده است.

آنچه در این گفتمان اهمیت ویژه ای دارد، نوع حضور شوشگران آن (دمنه، شیر و کلیله) در گفتمان داستان است که با بتصویر کشیدن رخدادها و حوادث مختلف از آرزوی دمنه برای ارتقاء یافتن در دربار شیر تا توطیه او علیه شنزبه و گرفتار شدن وی به عقوبت کارش نزد شیر، روند مختلف گفتمان عاطفی داستان را تشکیل میدهد.

رخداد حادثه ارزش و احترام شنزبه نزد سلطان (شیر) گرچه در ابتدا به میل و خواسته دمنه بود، اما سبب ایجاد تغییر در نوع احساس وی و تحت تاثیر قرار دادن ایدیولوژی او گردید، کارکرد ارزشی گفتمان را در این داستان بشدت تغییر داد.