شناسایی ژنوتیپ های کلزای متحمل به خشکی با استفاده از تحلیل چندمتغیره

تنش خشکی به عنوان یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی عامل محدودکننده اصلی کشت کلزا در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می رود. بنابراین، شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی، یکی از برنامه های ضروری در این مناطق به شمار می رود. یکی از روش های مناسب به منظور شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی استفاده از شاخص های تحمل به تنش می باشد. در این راستا، مطالعه پیش رو برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل به خشکی از بین 38 ژنوتیپ کلزای زمستانه با استفاده از شاخص های تحمل به خشکی طراحی شد.

این آزمایش براساس طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با سه تکرار تحت شرایط نرمال و تنش خشکی در سال زراعی 1396-1395 انجام شد. در آزمایش نرمال، آبیاری در پنج مرحله انجام شد، درحالی که در شرایط تنش خشکی، آبیاری قبل از شروع گل دهی، متوقف شد. عملکرد ژنوتیپ ها تحت شرایط نرمال و خشکی با استفاده از شاخص تحمل خشکی شامل TOL، MP، GMP، HM، STI، YSI، SSI، YR، K1STI و RDI برای شناسایی ژنوتیپ های حساس و متحمل به خشکی مورد بررسی قرار گرفت.

تجزیه واریانس اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های ارزیابی شده برای تمام شاخص های تحمل به خشکی نشان داد. بیشترین ضریب تغییرپذیری ژنوتیپ برای شاخص های TOL و SSI، YR و K2ST1 مشاهده گردید. تحلیل همبستگی، ارتباط مثبت و معنی داری بین Yp و TOL، SSI و YR و همچنین ارتباط منفی و معنی داری با Ys را نشان داد. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی  دو مولفه اول 99/64 درصد کل تغییرات مشاهده شده را به خود اختصاص دادند. 65/36 و 34/28 درصد تغییرات به ترتیب توسط مولفه های اول و دوم پوشش داده شدند. مولفه اول، ژنوتیپ های متحمل را تشخیص داد، درحالی که مولفه دوم ژنوتیپ های حساس به خشکی را شناسایی نمود. تجزیه خوشه ای، ضمن تایید نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی، ژنوتیپ ها را در سه دسته طبقه بندی نمود. همچنین با استفاده از تجزیه خوشه ای نتایج  تجزیه به مولفه های اصلی را تایید کرد و ژنوتیپ های متحمل به خشکی را از ژنوتیپ های حساس تفکیک نمود.

درنهایت، این تحقیق پنج ژنوتیپ برتر را شناسایی نمود، ازجمله G6، G10، G18، G23 و G33 که متحمل ترین ژنوتیپ ها درمقابل خشکی بوده و عملکرد آنها تحت شرایط نرمال و تنش خشکی تفاوت معنی داری تداشت.