تاثیر ریزنمونه، نوع و غلظت تنظیم کننده های رشد گیاهی بر کال زایی و باززایی دو رقم کنجد (.Sesamum indicum L) ایرانی

کنجد یک گیاه دانه روغنی قدیمی است که به دلیل داشتن لیگنان های مهم دارویی و همچنین روغن خوراکی با کیفیت شهرت دارد. در اکثر موارد بهینه سازی کشت بافت به منظور دست یافتن  به میزان بالایی از باززایی، اولین گام برای انتقال ژن است. کنجد نسبت به کشت بافت بسیار سرسخت بوده و استفاده از روش های بیوتکنولوژی جدید برای بهبود ژنتیکی آن محدود شده است. بنابراین کنجد یکی از گیاهانی است که برای کشت بافت و باززایی موثر به پروتکل مناسب نیاز دارد.

در این پژوهش میزان کالوس زایی و باززایی مستقیم سه ریز نمونه (کوتیلدون1، کوتیلدون2 و هیپوکتیل) دو رقم کنجد (دشتشتان و داراب) در
تنظیم کننده های رشدی متفاوت شامل BAP در پنج سطح (صفر، 5/4، 5/5، 6/5 و 7/5 میلی‎ گرم در لیتر)، IAA در 4 سطح (صفر، 0/5، 1 و 2 میلی‎گرم در لیتر) و Agno3 در غلظت 5 میلی‎گرم در لیتر مورد بررسی قرار گرفت. شاخساره ها در محیط ریشه زایی کشت شدند. طرح آزمایشی مورد استفاده در این پژوهش، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا" تصادفی و در سه تکرار بود.

طبق نتایج بدست آمده باززایی در ریزنمونه هیپوکتیل و کالوس زایی در ریزنمونه کوتیلدون 1 و کوتیلدون2 در هیچ یک از ژنوتیپ ها مشاهده نشد. نتایج نشان داد برای صفت وزن تر کالوس تیمار 5/5 میلی‎گرم در لیتر BAP با 1 میلی‎گرم در لیتر IAA ، صفت وزن خشک کالوس تیمار 5/6 میلی گرم در لیتر BAP  با 1 میلی گرم در لیتر IAA رقم دشتستان، صفت قطر کالوس تیمار 5/5 و 6/5 میلی‎ گرم در لیتر BAP  با 1 میلی گرم در لیتر IAA رقم دشتستان و صفت کالوس زایی تیمار 5/5 میلی گرم در لیتر BAP با 5/0 و 1 میلی گرم در لیتر IAA رقم دشتستان دارای مقادیر بالاتر بودند.

بیشترین میزان باززایی در ریزنمونه کوتیلدون 1 با 6/5 میلی‎ گرم در لیتر BAP و 1 میلی گرم در لیتر IAA رخ داد. در نهایت، این محیط به عنوان یک محیط کارآمد برای باززایی این ارقام کنجد توصیه شد. پس از گذشت 15 روز، تمامی شاخساره ها ریشه دادند و گیاهچه ها به گلدانی با بستر پرلیت و کوکوپیت منتقل شدند.