ارزیابی و تعیین حد آستانه تحمل به شوری برخی توده های شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) در مرحله سبز شدن گیاهچه

شنبلیله، یکی از گیاهان دارویی است که به عنوان یک گیاه متحمل به شوری مورد توجه بوده است. این تحقیق، به منظور بررسی اثرات تنش شوری بر ویژگی های سبز شدن گیاهچه و تعیین حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش سبز شدن و شاخص تحمل به شوری برخی توده های شنبلیله انجام گرفت.

بذرهای پنج توده (اردستانی، اصفهانی، هندی، مشهدی و نی ریزی) در هفت سطح شوری (5/0، 3، 6، 9، 12، 15 و 18 dS/m) بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار قرار گرفتند. در این تحقیق، از مدل های تجربی (خطی، سیگموییدی، نمایی و چند جزیی) استفاده شد.

 نتایج نشان داد که با افزایش شوری، درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه کاهش یافت. در توده های اردستانی و اصفهانی، افزایش شوری تا dS/m3 تاثیری بر درصد سبز شدن گیاهچه نداشت و پس از آن کاهش معنی داری پیدا کرد. بیشترین درصد سبز شدن (62/94 درصد) از توده هندی در تیمار شاهد بدست آمد. توده هندی در dS/m 18 نیز بیشترین درصد سبز شدن (81/25 درصد) را داشت. اگرچه بیشترین سرعت سبز شدن گیاهچه (93/5 عدد در روز) متعلق به توده مشهدی در تیمار شاهد بود، اما تفاوت معنی داری با توده های هندی، نی ریزی و اصفهانی نشان نداد. در توده های اردستانی، مشهدی و نی ریزی، با افزایش شوری طول گیاهچه به طور معنی داری کاهش یافت، ولی این کاهش در توده اصفهانی بین سطوح شوری 3 و dS/m 6 و نیز 12 و dS/m 15 معنی دار نبود. در توده هندی، طول گیاهچه در dS/m 3 با شاهد مشابه بود، ولی شوری های بالاتر موجب کاهش معنی دار آن گردید. بیشترین شاخص بنیه گیاهچه (44/20) متعلق به توده های مشهدی و نی ریزی در تیمار شاهد بود و توده اردستانی در dS/m 18 کمترین مقدار (39/0) را دارا بود. نتایج نشان داد که وزن خشک گیاهچه ابتدا تا سطح شوری dS/m 3 بدون تغییر بود و سپس با افزایش شوری به تدریج کاهش یافت. در توده های هندی و نی ریزی، شوری های بالاتر از dS/m6، وزن خشک گیاهچه را به تدریج کاهش دادند. حد آستانه تحمل به شوری شنبلیله برای توده های اردستانی، اصفهانی، هندی، مشهدی و نی ریزی به ترتیب، 69/4، 90/4، 83/7، 69/1 و 57/1 dS/m بدست آمد. به این ترتیب، بیشترین حد آستانه تحمل به شوری (dS/m 83/7) و شیب کاهش درصد سبز شدن (55/7 درصد) از توده هندی و کمترین مقدار آن از توده نی ریزی (به ترتیب dS/m 57/1 و 63/4 درصد) حاصل گردید. نتایج مدل های غیرخطی نشان داد که بیشترین شوری که در آن گیاهچه ها به مقدار 50 درصد جوانه زدند (dS/m 24/14) از توده هندی حاصل گردید.

بر اساس نتایج، مقایسه شاخص تحمل به شوری توده های شنبلیله و نیز ارزیابی مدل های تجربی نشان داد که توده هندی در مرحله سبز شدن می تواند به عنوان متحمل ترین توده به شوری برای بهره برداری از منابع آب و خاک شور معرفی گردد.