بررسی تاثیر اجرای الگوی توانمند سازی خانواده محور بر کیفیت زندگی والدین نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان

بستری نوزاد در بخش مراقبت های ویژه، یک بحران روحی محسوب می شود که برای خانواده استرس و ناتوانی به همراه دارد و می تواند کیفیت زندگی والدین را مختل کند.کیفیت زندگی از آن رو مهم است که در صورت نادیده گرفته شدن به ناامیدی، نداشتن انگیزه برای هرگونه تلاش و کاهش فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی و غیره می انجامد و در ابعاد عمیق تر بر توسعه اجتماعی و اقتصادی یک کشور تاثیر می گذارد. این مطالعه با هدف تعیین تاثیر اجرای الگوی توانمندسازی خانواده محور بر کیفیت زندگی والدین نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت های ویژه نوزادان انجام شد.

این مطالعه نیمه تجربی در دو گروه آزمایش و کنترل در بین 90 نفر (پدر و و مادر) سالم دارای نوزاد نارس بستری در بخش مراقبت های ویژه انجام شد. نمونه گیری به صورت مستمر و غیر تصادفی از شهریورماه 1398 تا اردیبهشت 1399 انجام شد. پرسش نامه های جمعیت شناسی، شدت، حساسیت، عزت نفس، خودکارآمدی والدین و کیفیت زندگی، یک بار در بدو ورود به مطالعه و بار دیگر، یک ماه پس از اتمام جلسات مداخله تکمیل شدند.گروه آزمایش، آموزش های مرتبط به اصول توانمندسازی را طی چهار گام و 8 جلسه دریافت کردند.گام اول (درک تهدید به روش بحث گروهی): طی دو جلسه 30 تا 60 دقیقه ای، بحث گروهی برای بالا بردن آگاهی در خصوص نوزاد سالم از جمله مراقبت های پوستی، تغذیه سالم، خواب سالم و حساس ساختن والدین به علایم خطر تهدید کننده، توسط پژوهشگر انجام شد. گام دوم (ارتقاء خودکارآمدی به روش مشکل گشایی): در ابتدای جلسه سوم، به ابهامات و پرسش های والدین پاسخ داده شد. سپس طی دو جلسه 60 دقیقه ای به بحث گروهی در حوزه حالت های صحیح شیردهی، مراقبت کانگرویی، نحوه برخورد با قولنج یا کولیک نوزاد و آشنایی و نحوه برخورد با کودک لرزان پرداخته شد. گام سوم (ارتقاء عزت نفس از طریق مشارکت آموزشی): طی سه جلسه بحث گروهی 30 الی 60 دقیقه ای از مراجعین درخواست شد در حضور پژوهشگر نکات فرا گرفته شده را به اعضای خانواده خود آموزش دهند، تجارب خود را در اختیار دیگر افراد گروه بگذارند و پرسش های پیش آمده برای خود یا اعضای خانواده را در گروه مطرح و پاسخ آن را دریافت کنند. گام چهارم (ارزشیابی): در جلسه آخر به بررسی میزان آگاهی و توانایی افراد در انتقال اطلاعات از موارد آموزشی پرداخته شد. همچنین توانمندی افراد تحت پژوهش، توسط پرسش نامه توانمندی، شامل سه بعد: درک تهدید، خودکارآمدی و عزت نفس مورد سنجش قرار گرفت. پرسش نامه جمعیت شناسی و پرسش نامه کیفیت زندگی یک بار در بدو ورود به مطالعه و بار دیگر یک ماه پس از اتمام جلسات مداخله تکمیل شد. داده ها با استفاده از آزمون های کای دو، تی مستقل، آنالیز واریانس و ضریب همبستگی اسپیرمن و شاپیرو _ ویلک و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتیجه آزمون کای _ دو نشان داد دو گروه از نظر مشخصات والدین و نوزادان همگن بودند و تفاوت معناداری در دو گروه وجود نداشت (0/05< P). نمرات توانمندی پایه(خودکارآمدی، عزت نفس، شدت و حساسیت) و کیفیت زندگی نیز قبل از مداخله تفاوت معناداری نداشتند. پس از اجرای مداخله نمره کل کیفیت زندگی (0/041=P)، در گروه آزمایش به طور معناداری بیش از گروه کنترل شد. در مقایسه درون گروهی نیز نمرات توانمندی (عزت نفس، خودکارآمدی (0/001>P) هر دو گروه و نمرات شدت و حساسیت (0/001>P) صرفا در گروه آزمایش افرایش معناداری نشان داد. در ابعاد کیفیت زندگی، در بعد روانی (0/042=P)، اجتماعی (0/003=P)، محیطی و کل نمرات (0/001>P) در گروه آزمایش افزایش معناداری وجود داشت. همچنین مقایسه نمرات قبل و بعد در گروه کنترل نشان داد نمره کیفیت زندگی در بعد عملکرد محیطی در گروه کنترل نیز با گذشت زمان بهبود یافته است (0/001>P)، اما این افزایش نسبت به گروه آزمایش معنادار نبود (P>0/05)

این مطالعه نشان داد الگوی توانمندسازی خانواده محور موجب بهبود برخی فاکتورهای کیفیت زندگی شده است، اما برای نتیجه گیری قطعی در این زمینه به مطالعات بیشتر ی نیاز است. پیشنهاد می شود پژوهشگران آینده در زمینه تقویت برنامه توانمندسازی خانواده محور در ابعادی که اثرگذاری کمتری داشته است، مطالعات بیشتری انجام دهند. همچنین استفاده از برنامه توانمندسازی خانواده محور برای کمک به مادران باردار با احتمال زایمان زودرس و بررسی اثرگذاری آن پس از زایمان مورد بررسی قرار گیرد.