بررسی رابطه بین هزینه های سلامت و شاخص توسعه انسانی: یک مطالعه بین کشوری

در دهه های اخیر، شاخص توسعه انسانی به یکی از کاربردی ترین شاخص ها برای اندازه گیری سطح توسعه کشورها تبدیل شده است. عوامل متعددی بر شاخص توسعه انسانی موثر می باشند، از جمله این عوامل مخارج بهداشتی است که در کنار نیروی انسانی و سرمایه فیزیکی موجب افزایش توسعه انسانی می شود. هدف از مطالعه حاضر بررسی اثر هزینه های سلامت بر شاخص توسعه انسانی برای دوره زمانی 18-2005 بوده است.

مطالعه حاضر به بررسی تاثیر هزینه های سلامت بر شاخص توسعه انسانی در کشورهای مختلف پرداخته است و جامعه مورد بررسی، 187 کشور با 3 نوع تقسیم بندی (قاره ای، نفتی و توزیع درآمد) بود. داده های مورد استفاده از بانک جهانی گردآوری شده اند و روش تجزیه و تحلیل آن ها به کمک رگرسیون پانل دیتا یا همان داده های ترکیبی بود.

 یافته های حاصل از برآورد الگوها نشان دهنده آن است که مخارج بهداشتی در قاره های اروپا، آمریکای جنوبی، آفریقا و اقیانوسیه تاثیر مثبت و معنی داری بر شاخص توسعه انسانی دارد. اما در قاره آسیا اثر مخارج بهداشتی منفی و معنی دار است. اثر سرانه تولید ناخالص داخلی در قاره های آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی، آفریقا و اقیانوسیه مثبت و معنی دار بوده است اما این اثر در قاره اروپا مثبت و بی معنی است. در کشورهای نفتی، اثر مخارج آموزشی، سرانه تولید ناخالص داخلی بر شاخص توسعه انسانی مثبت و معنی دار بود اما اثر مخارج بهداشتی مثبت و بی معنی می باشد. همچنین اثر شاخص مرگ و میر بر شاخص توسعه انسانی منفی و معنی دار بوده است. مشابه این نتایج برای کشورهای غیرنفتی البته با ضرایب متفاوت حاصل شده است. درصد هزینه های بهداشتی نسبت به تولید ناخالص داخلی رابطه مستقیم و معنی داری بر شاخص توسعه انسانی در گروه کشورهای با توزیع درآمد نسبتا برابر و نسبتا نابرابر داشت؛ در صورتیکه این مقدار برای گروه کشورهای با توزیع درآمد کاملا نابرابر مقداری بی معنی را در مدل از خود نشان داد. درصد مخارج آموزشی، نشان دهنده رابطه مستقیم و معنی دار بر شاخص توسعه انسانی در تمامی گروه های درآمدی بود و تولید ناخالص داخلی سرانه برای همه گروه ها با توزیع درآمدی گوناگون اثر معنی دار و مستقیم بر شاخص توسعه انسانی داشت. همچنین نرخ مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در همه گروه های با توزیع درآمدی گوناگون رابطه معکوس و معنی داری بر شاخص توسعه انسانی داشت.

نتایج بیانگر تاثیر معنی دار مخارج بهداشتی در بهبود وضعیت بهداشتی و توسعه کشورهای مورد مطالعه به جز کشورهای نفتی، آمریکای شمالی و کشورهای با توزیع درآمد کاملا نابرابر بود. همچنین افزایش هزینه های مراقبت های بهداشتی گام مهمی در دستیابی به اهداف توسعه کشورها است. به همین منظور لازم است تا مدیران و سیاستگذاران نظام سلامت کارایی در تخصیص مخارج بهداشتی را در بخش های مختلف مدنظر داشته باشند.