تحلیل هندسی و تناسباتی ساختار حیاط مرکزی و اتاق های فصلی در معماری بومی اقلیم سرد (نمونه موردی: خانه های قاجاری اردبیل)

طراحی مناسب در کالبد و مشخصات فیزیکی یکی از راهکارهای اقلیمی خانه های تاریخی در تعامل با طبیعت بوده است. در واقع این خانه ها در طی سال ها با آزمون های مختلف به ترکیبی پایدار و اصولی بازتولیدشدنی دست یافته اند که علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت کاربران فضا، از مشکلات هدررفت انرژی نظیر شرایط ناسالم فضاهای داخلی، بحران های زیست محیطی، و... نیز می کاهد؛ اصولی که امروزه در مشخصات کالبدی فضاها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بر این مبنا در پژوهش حاضر به شناسایی الگوهای هندسی، تناسباتی و استانداردهای حاکم در ساختارهای حیاط مرکزی، تالارهای زمستان نشین و اتاق های فصلی مبتنی بر اقلیم سرد، پرداخته می شود. همچنین روابط فضاها نیز براساس مشخصات کالبدی مورد مطالعه قرار می گیرد؛ تا با مقایسه معیارهای اقلیمی بتوان به الگوی طراحی پایدار براساس الگوهای ساختاری دست یافت؛ رایج ترین نسبت های فضایی منطبق بر طبیعت را در این منطقه شناسایی نمود؛ و در تطابق با نیازهای امروز بکار گرفت. در این پژوهش 12 خانه از دوره قاجار در اردبیل -که بیشترین فراوانی را دارند- مورد بررسی قرار می گیرند؛ بدین ترتیب که جمع آوری اطلاعات و مطالعات میدانی از فضاهای تاثیرپذیر از اقلیم در جداولی دسته بندی می شوند؛ و با روش های محاسباتی، استدلال منطقی داده ها و تحلیل های کمی و کیفی مجموعه ای حاصل از تناسبات هندسی و روابط فضایی شناسایی می گردند. نتایج براساس رایج ترین نسبت ها، ابعاد و مساحت ها نشان از تطبیق و ارتباط پیشرو الگوهای فضایی با ترکیب تاثیرپذیر داده های اقلیم سرد دارد؛ به نحوی که برخی فضاها با توجه به نوع کاربری و فصول استفاده شان دارای تناسبات مشابه و اشکال مقتضی اند؛ تمایز فصلی فضاها صرفا به فصول زمستان و تابستان محدود شده است؛ و جزییات طراحی براساس فصول سرد بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. از این رو بکارگیری الگوهای ساختاری گذشته جهت طراحی در معماری امروز می تواند تا حدود زیادی از هدررفت انرژی جلوگیری نماید.