حضانت اطفال در رویکرد فقهی و حقوقی

این مقاله ضمن اینکه به مفهوم حضانت و توضیح قلمرو آن می پردازد، نخست فلسفه ی حضانت را مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد و به دنبال آن، در این که حضانت حق است یا تکلیف، اقوال مختلف فقهای شیعه را احصا می نماید. سه دیدگاه عمده در این باره وجود دارد:1- کسانی نظیر صاحب جواهر (ره) قایلند به این که حضانت، حق محض است. او می گوید: درادله ی فقهی چیزی که دلالت بر وجوب حضانت نماید، وجود ندارد (جواهر، 31، 283). 2 - فقهایی نظیر سیدعلی طباطبایی حضانت را آمیخته ای از حق و تکلیف می دانند و قانونگذار نیز در ماده ی 1172 از قانون مدنی، همین نظر را می پذیرد. 3 - مشهور فقهای امامیه قایل به تفصیل اند و آن را تنها نسبت به پدر، آمیخته ای از حق و تکلیف می دانند. امام خمینی (ره) و آیه ا...خویی (ره)، از فقهای معاصر، این دیدگاه را پذیرفته اند (تحریرالوسیله، 2، 449 و منهاج الصالحین،2،286). هر چند قانونگذار در مرحله ی اول قانونگذاری، در قانون مدنی گرایش به دیدگاه دوم دارد و قایل به آمیخته بودن حضانت نسبت به حق و تکلیف است، در مرحله ی بعد، از این نظر عدول نموده و نظر بدوی را تخصیص می زند. مقایسه ی این دو مرحله ی قانونگذاری نشان می دهد که قانونگذار نیز سرانجام در مساله ی حضانت، به دیدگاه مشهور فقها متمایل شده است.