مقایسه عناصر انسجام در دو تذکره از تذکره الاولیای عطار (بخش اصلی و بخش الحاقی) بر مبنای دستور نظام مند-نقش گرای هلیدی و حسن

تذکرهالاولیاء تنها اثر منثور به جای مانده از عطار است. این کتاب از یک بخش اصلی و یک بخش الحاقی تشکیل شده است. در مورد نویسنده بخش الحاقی نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی نویسنده آن را عطار می دانند و به اعتقاد برخی دیگر شخص دیگری آن را نوشته و به تذکرهالاولیاء افزوده است. این پژوهش انسجام متن اصلی تذکرهالاولیاء را با بخش الحاقی در دو تذکره نمونه، تذکره حلاج از بخش اصلی و تذکره خواص از بخش الحاقی، بر اساس نظریه نظام مند-نقشگرای هلیدی و حسن بررسی و مقایسه کرده است. بر مبنای دستور نظام مند-نقش گرای هلیدی و حسن هر متن از منظر سه فرانقش بررسی می شود: فرانقش اندیشگانی، فرانقش بینافردی و فرانقش متنی. در بررسی فرانقش متنی به شیوه گفتمان در بافتار متن پرداخته می شود. مقوله انسجام از عواملی است که در بررسی فرانقش متنی در کنار عوامل دیگر واکاوی می شود. در بررسی این دو تذکره مشخص شد با وجود این که تذکره خواص به لحاظ حجمی کوتاه تر از تذکره حلاج است، اما تعداد عناصر انسجامی در آن، جز در یک مورد، بالاتر از تذکره حلاج است و از انسجام ساختاری بیشتری برخوردار است. اما باید توجه داشت که این تفاوت ها خیلی چشم گیر نیست و هنگامی که این عناصر در کنار یکدیگر سنجیده می شوند، نتایج قابل تامل است. این نزدیک بودن تعداد عناصر انسجام، شباهت سبکی دو تذکره را بر خواننده عیان می کند. اگر فرض را بر این قرار دهیم که نویسنده هر دوی این تذکره ها عطار است، این تفاوت اندک می تواند ناشی از گذر زمان و استفاده از منابع جدید باشد که منجر به منسجم تر شدن تذکره الحاقی شده است.