اثرات دگرآسیبی کهور پاکستانی بر بهبود صفات رویشی بذرهای مغیر (Acacia oerfota (Forssk.) Schweinf) و گبر (Acacia tortilis (Forssk) Hayne) در شرایط آزمایشگاهی

دگرآسیبی، فعل و انفعالات بین گیاهان است که منجر به تحریک یا بازدارندگی رویش و جوانه‎زنی سایر گونه‎ها می‎شود. گونه غیربومی کهور پاکستانی (Prosopis juliflora (SW.) DC) به‎عنوان گونه‎ مهاجم و دارای اثرات دگرآسیبی شناخته شده است که می‎تواند با تولید ترکیبات آللوپاتیک از قبیل فنول‎ها و آلکالوییدها در محیط، سبب بازدارندگی رشد گونه‎ها شود. دو گونه مهم گبر و مغیر از مهمترین گونه‎های بومی استان هرمزگان هستند که کهور پاکستانی اغلب همراه با این گونه‎ها دیده می‏شود. لذا، در جنگل‎کاری‎ها انتخاب صحیح گونه درختی بایستی با احتیاط صورت گیرد تا اثرات منفی بر روی گونه‎های بومی نداشته باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثرات دگرآسیبی اندام‎های مختلف کهور پاکستانی بر جوانه‎زنی، طول ریشه‎چه و ساقه‎چه دو گونه مغیر و گبر است.

 اندام‎های کهور پاکستانی جمع‎آوری و عصاره از اندام‎های مختلف با غلظت‎های 0، 2، 4، 6 و 8 درصد تهیه شد و بر روی بذرهای گبر و مغیر در شرایط اتاق رشد، اعمال شد و پس از ثبت جوانه‎زنی‎، در انتهای دوره 30 روزه طول ریشه‎چه و ساقه‎چه اندازه‎گیری شد. آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت داده‎ها با استفاده از واریانس دو طرفه تجزیه و تحلیل شد.

 نتایج نشان داد درصد جوانه‎زنی گونه گبر در اندام برگ در غلظت 8 درصد با مقدار 11/16 درصد، کمترین مقدار را داشت. طول ساقه‎چه در گبر و مغیر با مقادیر 73/1 و 9/3 سانتی‎متر در اندام برگ، به‎طور معنی‎داری کمتر از سایر اندام‎ها بود. طول ساقه‎چه دو گونه گبر و مغیر در تیمار شاهد به ترتیب با 58/3 و 5 سانتی‎متر به‎طور معنی‎داری بیشترین مقدار را داشت. اثرات متقابل اندام × غلظت بر طول ریشه‎چه و ساقه‎چه در گونه گبر و مغیر نیز از اختلاف معنی‎داری برخوردار بود. طول ریشه‎چه و ساقه‎چه گونه گبر و مغیر در اندام برگ با مقادیر 25/1 و 73/1 سانتی‎متر و 98/1 و 9/3 سانتی‎متر به‎طور معنی‎داری کمتر از پوست و ریشه بود.

نتایج تحقیق حاکی از وجود اثر بازدارندگی عصاره آبی ریشه، پوست و برگ کهور پاکستانی بر درصد جوانه‎زنی، طول ریشه‎چه و ساقه‎چه دو گونه مغیر و گبر در شرایط آزمایشگاهی بود. در بین اندام‎های مورد بررسی، برگ بیشترین اثر بازدارندگی را در پی داشت که از طریق ریزش حجم بالای لاشریزه در زیر تاج این گونه در محیط و ورود ترکیبات سمی آن به خاک سطحی در اثر تجزیه، از رشد گونه جنگلی گبر و مغیر جلوگیری میکند. بر طبق نتایج، مشخص شد کهور پاکستانی، اثرات دگرآسیبی بر جوانه زنی و رشد رویشی گونه‎های بومی دارد. همچنین، ریشه کمترین اثر بازدارندگی را بر روی متغیرهای مورد بررسی داشت. بنابراین، توصیه می‎شود انتخاب گونه‎های غیربومی برای جنگل‎کاری دقت بیشتری شود و انتخاب گونه‎های بومی برای احیاء و توسعه جنگل‎ها گزینه مناسب‎تری در بوم‎سازگان حساس و شکننده جنوب کشور است.