ارزیابی تاثیر آببندان ها بر دو پارامتر رواناب و رسوب با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردی: حوضه آبخیز رودخانه تجن، مازندران)

تغییر الگوهای بارندگی و افزایش روزافزون جمعیت در استان مازندران، سبب شده که استفاده صحیح از منابع آب سطحی در بخش های مختلف به خصوص کشاورزی امری اجتناب ناپذیر باشد. با وجود پتانسیل مناسب بارش در استان مازندران، برنامه منظمی برای مدیریت و استفاده از منابع آب های سطحی و نامتعارف درنظر گرفته نشده است. در حالی که با بهره گیری از ظرفیت آببندان ها می توان بخشی از مشکلات بخش آب در این منطقه را حل نمود. برای ارزیابی این موضوع در پژوهش حاضر از مدل SWAT در حوضه آبخیز تجن طی سال های 2000 تا 2017 استفاده شد. در ابتدا کارایی مدل و نتایج آن به عنوان وضعیت موجود بررسی، سپس سناریوی بدون در نظر گرفتن آببندان ها اجرا گردید. از الگوریتم SUFI2 در نرم افزار SWAT-CUP برای تحلیل عدم قطعیت، واسنجی و صحت سنجی دبی و رسوب ماهانه در شش ایستگاه منتخب در مدل SWAT استفاده شد. ارزیابی کارایی مدل توسط ضریب تعیین (R2) و نش-ساتکلیف (NS) صورت گرفت. ضریب R2 در شبیه سازی رواناب و رسوب به ترتیب در بازه 68/0 _ 87/0 و 62/0 _ 79/0 به دست آمد. همچنین، ضریب NS برای رواناب در بازه 52/0 _ 72/0 و رسوب در بازه 58/0_ 74/0 قرار گرفت. نتایج نشان داد مدل درشبیه سازی دبی و رسوب عملکرد رضایت بخشی داشته است. یافته های حاصل از اجرای سناریو نشان دهنده این است که در صورت عدم وجود آببندان ها دبی و رسوب خروجی افزایش 3/16 و 5/17 درصدی خواهند داشت که بیانگر مهار دبی و رسوب توسط این سازه های می باشد. همچنین با بررسی این سناریو در زمان های وقوع سیلاب این سازه ها با مهار 17 درصدی رواناب و 27 درصدی رسوب نقش موثری در مهار سیلاب داشتند. با توجه به ظرفیت آببندان ها در مهار دبی و رسوب می توان برای مدیریت منابع آب سطحی و کنترل سیلاب بر روی افزایش سطح و جحم این سازه ها برنامه ریزی کرد.