نقد فضایل اخلاقی اشعار دوره بیداری بر مبنای الگوی خواجه نصیرالدین طوسی در اخلاق ناصری

ادبیات تعلیمی در معنای عام، به اشعار و آثاری اطلاق میشود که حاوی موضوعاتی مانند حکمت، پند و اندرز و اخلاق باشد. در آثار شاعران ادوار مختلف، اشعار بسیاری در پندهای اخلاقی وجود دارد. در این مقاله به بررسی فضایل اخلاقی بر مبنای الگوی خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب اخلاق ناصری پرداخته شده است.

روش تحقیق در این مقاله، کتابخانه ای است و با استفاده از شیوه تحلیل محتوا از نوع کیفی، تحلیلهای لازم صورت خواهد پذیرفت و در نهایت یافته ها و نتایج پژوهش بشکل توصیفی تحلیلی و استنتاجی ارایه خواهد شد.

خواجه نصیر در اخلاق ناصری با رویکردی فلسفی به اخلاق مینگرد و حکمت عملی را بر سه دسته اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن تقسیم‌بندی میکند و اخلاق را به دو دسته فضایل و رذایل تقسیم میکند. او به چهار فضیلت اصلی حکمت، شجاعت، عفت و عدالت قایل است و دیگر فضیلتها را نیز زیرمجموعه این چهار فضیلت اصلی قرار میدهد و معتقد است این چهار فضیلت اصلی، از عملکرد مختلف سه قوه متباین حاصل میشود. با تحقیق در اشعار شاعران دوره بیداری، مشخص شد از میان چهار فضیلت اصلی، شاعران این دوره بیشتر به فضیلت عدالت پرداخته اند.

مهمترین فضیلت اخلاقی در زیرگروه فضیلت اصلی حکمت که شاعران این دوره به آن پرداخته اند، توجه به علم و دانش است که در حقیقت برای جبران عقب‌ماندگیهای کشور از سوی شاعران مطرح شده است. در زیرگروه فضیلت اصلی شجاعت، این شاعران به موضوعاتی از قبیل همت، تواضع و شجاعت توجه بیشتری نشان داده اند. درمورد فضیلت اصلی عفت نیز موضوعات عفت و حجاب، قناعت، خوی خوش و صبر و شکیبایی بسامد بیشتری دارد. در زیرگروه فضیلت اصلی عدالت نیز توجه شاعران بیشتر به موضوعاتی مانند دینداری، صدق و راستی، احسان به والدین، شفقت و مکافات بوده ‌است.