سبک نگارشی تاریخ عالم آرای عباسی

اسکندربیگ ترکمان، از برجسته ترین دبیران دوره صفوی و منشی مخصوص شاه عباس اول است که بسیاری از نامه های دوره صفوی به قلم او تحریر شده است. یکی از قابل اعتناترین آثار دوره صفوی، کتاب تاریخ عالم آرای عباسی که موضوع اصلی این پژوهش است و توسط این دبیر چیره دست پدید آمده است. در این پژوهش تلاش شده ویژگیهای سبکی و نگارشی این کتاب مورد بررسی قرار گیرد. چراکه این اثر بعنوان یکی از مفصلترین و مشهورترین آثار دوره صفوی، میتواند نمونه قابل اعتنایی از سبک فکری و نگارشی دبیران دوره صفوی باشد.

پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی-تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.

این اثر در مقایسه با آثار متنوع و متکلف دوران صفوی تا حدی به روش ساده نویسی که اسکندربیک بر آن تاکید دارد، وفادار بوده است؛ اما دبیری و منشی بودن اسکندربیگ موجب شده است که این اثر گاه به روش منشیان، به شیوه ای متکلفانه و منشیانه نگاشته شود. نویسنده در نگارش کتاب از دو شیوه نثر ساده و مصنوع بهره جسته است. عبارتپردازی و تکلفات منشیانه ای که در اغلب کتابها و نامه های آن دوران بکار میرفت، کمتر در این کتاب آمده است و برخلاف پیش زمینه ذهنی، مواردی چون سجع، کاربرد مترادفات، تتابع اضافات، جناس، اشعار عربی و... به اندازه سایر متون یا نامه های دوره صفوی بسامد ندارد.

قریحه و دانش ادبی اسکندربیک منشی یکی از دلایل توفیق او و ماندگاری اثرش شده است. بهره گیری متعادل از صنایع ادبی چون استعاره، تشبیه، تجنیس، سجع، استناد به آیات قرآنی و بکارگیری اشعار پارسی و گاه عربی و‌‌‌...بر گوارایی متن و تاثیر کلام افزوده است و از این لحاظ میتواند بیش از پیش کتاب را مورد توجه حوزه ادبیات فارسی قرار میدهد.