زمین شیمی و ریزدماسنجی میانبارهای سیال کانی‏ سازی مس و آهن در سنگ های آتشفشانی شمال خور، خاور ایران

مجموعه آتشفشانی شمال خور در استان خراسان جنوبی، در فاصله 90 کیلومتری شمال‏ باختری بیرجند در خاور ایران رخنمون دارد. سنگ های آتشفشانی یادشده شامل آندزیت‏ بازالت، آندزیت و تراکی‏ آندزیت، لاتیت، داسیت تا ریوداسیت و سنگ های آذرآواری شامل توف و برش‏ های آتشفشانی هستند. بافت غالب در این سنگ ها پورفیری است. سری ماگمایی بیشتر نمونه‏ ها کالک آلکالن است؛ اما برخی به سری توله‏ ایت گرایش نشان می دهند. در این منطقه، کانی‏ سازی آهن به صورت مگنتیت، هماتیت و به مقدار کمتر گوتیت است و با توجه به شواهد صحرایی و سنگ نگاری خاستگاه ماگمایی دارد. بورنیت که تنها کانه مس است به‏ صورت اولیه و در حجم کم پدید آمده است. حضور بورنیت و پیریت که فازهای سولفیدی هستند به مقدار بسیار کم و نبود دیگر کانه‏ های سولفیدی اولیه مس در منطقه به همراه فازهای ثانویه کانه‏ سازی مس در حجم‏ های بسیار بیشتر، همگی نشان دهنده یک محلول گرمابی است که مراحل پایانی تفریق ماگمایی را پشت سر گذاشته و احتمالا کانه‏ های برونزاد مس مانند کالکوسیت در پهنه غنی‏ شده را پدید آورده است. دیگر کانه‏ های مس ثانویه هستند و شامل کالکوسیت، کوولیت و مالاکیت است. دماسنجی میانبارهای سیال کوارتز در مناطق غار کفتر و حوض سبز بازه دمایی 324- 187 درجه سانتیگراد را برای کانی سازی مس نشان می دهد. ازاین رو، کانی‏ سازی مس در حقیقت به شرایط گرمابی اپی ترمال تا مزوترمال مربوط است.