تاثیر پرتو فرابنفش و شدت نور بر خصوصیات مورفو-فیزیولوژی و زی توده گیاهی شمعدانی عطری (Pelargonium graveolens L'Heritier)

شمعدانی عطری (Pelargonium graveolens Lchr('39')Heritier) گیاه برگ زینتی مهمی است که به دلیل خواص دارویی ارزشمندی که دارد در نقاط مختلف جهان کشت می شود. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی تاثیر شدت نور و پرتو فرابنفش برخصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی شمعدانی عطری در سال 1399 انجام گرفت. مطالعه به صورت آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار طراحی و اجرا شد. شدت نور در دو سطح (سایه دهی و نور طبیعی محیط) به عنوان کرت اصلی و تابش پرتو فرابنفش در چهار سطح (شاهد یا پرتو فرابنفش محیط طبیعی، تابش پرتو فرابنفش-آ، تابش پرتو فرابنفش-ب و تابش پرتو فرابنفش آ+ب) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تیمار شدت نور بالا باعث کاهش طول دمبرگ، طول و عرض برگ و ارتفاع بوته شمعدانی عطری شد؛ برخلاف این تعداد شاخه جانبی و قطر ساقه را افزایش داد. تیمارهای فرابنفش-ب و کاربرد همزمان فرابنفش آ+ب نیز منجر به کاهش ارتفاع بوته، طول دمبرگ و طول و عرض برگ شدند؛ برخلاف این تعداد شاخه جانبی و قطر ساقه را افزایش دادند. در حالی که تیمار فرابنفش-آ همانند تیمار فرابنفش محیط، برگ ها و شاخه های بلندتر و کشیده تری را به همراه داشته است. در بعد صفات فیزیولوژی نیز نتایج نشان داد که افزایش شدت نور باعث کاهش محتوای نسبی آب برگ، دی اکسیدکربن زیر روزنه و هدایت روزنه ای شمعدانی عطری شد؛ بر خلاف این با افزایش شدت نور میزان کلروفیل-آ، کلروفیل-ب، کلروفیل کل، تعرق، نشت الکترولیتی، فعالیت آنزیم کاتالاز و میزان فتوسنتز افزایش پیدا کرد. همچنین تیمار پرتو فرابنفش-ب و کاربرد همزمان فرابنفش آ+ب باعث کاهش کلروفیل-آ، کلروفیل-ب، کلروفیل کل و میزان فتوستز شد. علاوه بر این در شرایط شدت نور بالا نیز، فرابنفش-ب و فرابنفش آ+ب منجر به کاهش هدایت روزنه ای برگ شدند. میزان نشت الکترولیتی، مالون دی آلدیید، دی اکسیدکربن زیر روزنه و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز با تیمار فرابنفش-ب و کاربرد همزمان فرابنفش آ+ب افزایش پیدا کرد. میزان افزایش این صفات با تیمار فرابنفش-ب و فرابنفش آ+ب، در شرایط شدت نور کم شدیدتر بود.