گروه بندی ژنوتیپ های پیشرفته گندم بهاره بر اساس صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و اجزای عملکرد در شرایط تنش خشکی

تنش خشکی یکی از مهمترین تنش های محیطی است که تولید گندم‌ را با محدودیت رو به رو ساخته و بازده تولید این گیاه را در مناطق خشک و نیمه خشک به طور قابل ملاحظ ه ای کاهش داده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی واکنش 15 ژنوتیپ گندم بهاره به تنش خشکی و معرفی ژنوتیپ های برتر برای کشت در مناطق با کمبود آب انجام گرفت.

به منظور گروه بندی و مطالعه تنوع ژنتیکی در ژنوتیپ های پیشرفته گندم بهاره در شرایط تنش کم آبی، در طی دو سال زراعی از 1395 تا 1397، 15 ژنوتیپ گندم بهاره در دو شرایط نرمال و واجد تنش کم آبی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بررسی شدند. تنش خشکی از مرحله گرده افشانی با قطع آبیاری اعمال شد. صفات مورد ارزیابی شامل صفات مورفولوژی، فیزیولوژی و اجزای عملکرد بود.

بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر متقابل سه جانبه (ژنوتیپ، شرایط آبیاری و سال) برای اکثر صفات مورد بررسی، بجز شاخص کلروفیل، کارتنویید و کلروفیل b معنی دار بود که حاکی از واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در دو شرایط واجد تنش و نرمال در دو سال آزمایش می باشد. همچنین اثر متقابل دو جانبه ژنوتیپ و تنش آبی برای اکثر صفات به استثنای تعداد سنبله، طول سنبله و کارتنویید معنی دار بود و بر این اساس مقایسه میانگین این سه صفت مذکور در متوسط شرایط انجام شد. از نظر صفت عملکرد دانه ژنوتیپ های URBWYT4، URBWYT1 و ERWYT4 در شرایط واجد تنش و URBWYT3، گنبد، کریم و مروارید در شرایط نرمال بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. گروه بندی ژنوتیپ ها با استفاده از روش Ward و بر اساس تمامی صفات با داده های استاندارد شده منجر به تخصیص ژنوتیپ ها در دو خوشه مجزا در هر دو شرایط واجد تنش و نرمال شد که نتایج حاصل از تابع تشخیص نیز این گروه بندی ها را تایید کرد. ژنوتیپ های ERWYT1، URBWYT3، URBWYT5، URBWYT4، ERWYT5، URBWYT1، URBWYT2، ERWYT4 و ERWYT2 در شرایط نرمال و مروارید، ERWYT1، ERWYT2، URBWYT2، ERWYT3 و URBWYT4 در شرایط واجد تنش در گروه برتر از نظر تمام صفات مورد مطالعه قرار گرفتند.

بر این اساس دو ژنوتیپ مروارید و ERWYT3 را به عنوان ژنوتیپ های برتر برای هر دو شرایط می توان معرفی نمود.