بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های پیشرفته عدس دیم با بهره گیری از روش چند متغیره AMMI

شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا و سازگاری به دامنه گسترده ای از محیط ها یکی از هدف های عمده در برنامه های به نژادی گیاهان زراعی می باشد.

به منظور ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ های پیشرفته عدس، 14 ژنوتیپ برگزیده از آزمایش های گذشته به همراه دو رقم شاهد گچساران و سپهر، در چهار منطقه گچساران، خرم آباد، مغان و ایلام، طی دو سال زراعی 98-97 و 99-98، مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ ها و برهمکنش ژنوتیپ در محیط، از مدل اثرهای اصلی افزایشی و اثرهای متقابل ضرب پذیر (AMMI) استفاده شد.

نتایج تجزیه واریانس AMMI، برهمکنش ژنوتیپ و محیط را بسیار معنی دار نشان داد. تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط به مولفه های اصلی نشان داد که مولفه های اول و دوم نزدیک به 70 درصد (به ترتیب 42/7 و 27 درصد) برهمکنش ژنوتیپ- محیط را توجیه می کنند. محاسبه آماره پایداری AMMI (ASV) نشان داد که از بین ژنوتیپ های آزمایشی، ژنوتیپ های 9، 8، 1 و 12 کمترین مقدار  ASVو بالاترین پایداری را دارند. در میان این ژنوتیپ ها، تنها ژنوتیپ 9، واجد عملکردی بالاتر از شاهد برتر (رقم سپهر) بود. تحلیل بای پلات های AMMI 1 و AMMI 2 نشان داد که ژنوتیپ های 9 و 10، ژنوتیپ هایی با عملکرد بالاتر از میانگین و پایداری مطلوب، می باشند، در حالی که ژنوتیپ های 11 و 5 ناپایدارترین ژنوتیپ ها از حیث عملکرد دانه هستند. ژنوتیپ 11 با عملکرد بالا، فاقد سازگاری عمومی بوده و سازگاری خصوصی به محیط 1 و تا حدی 2 نشان داد که به منطقه گچساران مربوط می شوند و ژنوتیپ 5 سازگاری خصوصی به منطقه خرم آباد نشان داد. ژنوتیپ های 12 و 8 با وجود پایداری مناسب، عملکردی کمتر از میانگین نشان دادند. بر پایه نمودار بای پلات دو مولفه اول، محیط های 8 و 7 (ایلام) در کنار 2 و 4 بیشترین سهم را در برهمکنش ژنوتیپ- محیط داشتند.

در مجموع ژنوتیپ های 9 و 10 با عملکرد بالا و پایداری مناسب، واجد سازگاری عمومی به محیط های آزمایشی بودند.