ارزیابی صفات ریشه ای ذرت علوفه ای (Zea mays L) در سیستم های مختلف خاک ورزی، تنش خشکی و کود نیتروژن

بررسی ریخت شناسی ریشه در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا بسیار مهم است چرا که عملکرد گیاه تحت شرایط تنش خشکی به میزان زیادی به توانایی ریشه در جذب آب و مواد غذایی بستگی دارد. به همین منظور آزمایشی در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران در سال های 1397 و 1398 انجام شد. این آزمایش به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. خاک ورزی به عنوان عامل اصلی در دو سطح (بدون خاک ورزی و مرسوم)، تنش آبی به عنوان عامل فرعی (در سه سطح تامین 30، 60 و 90 % نیاز آبی) و کود نیتروژن به عنوان عامل فرعی فرعی (در سه سطح مصرف صفر، 50 و 100 % میزان توصیه شده) در نظر گرفته شدند. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که بیشترین طول ریشه (4147 سانتی متر بر گیاه)، حجم ریشه (158.13 سانتی متر مکعب بر بوته)، سطح ریشه (3055.7 سانتی متر مربع بر بوته)، تراکم طول ریشه (0.44 سانتی متر مربع بر سانتی متر مکعب خاک)، وزن خشک ریشه (24.32 گرم بر بوته) و وزن تر بوته (6732.6 گرم بر مترمربع)، از اثر متقابل خاک ورزی مرسوم در تنش خشکی خفیف (90% نیاز آبی گیاه) در 100% نیاز کودی نیتروژن گیاه حاصل شد. همچنین اثر متقابل تنش خشکی شدید (30% نیاز آبی گیاه) در 100% نیاز کودی نیتروژن گیاه منجر به کاهش شدید صفات مذکور در هر دو سیستم خاک ورزی موردمطالعه شد. گرچه سیستم خاک ورزی مرسوم در این پژوهش درنهایت موجب افزایش مقدار خصوصیات رشدی ریشه و وزن تر بوته در گیاه ذرت علوفه ای شد ولی به دلیل اینکه تفاوت معنی داری در عملکرد علوفه تر در هر دو سیستم خاک ورزی موردمطالعه مشاهده نشد، سیستم بدون خاک ورزی به سبب آنکه در درازمدت می تواند موجب بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک گردد، پیشنهاد می شود.