انتخاب ژنوتیپ های مناسب کشت زمستانه (انتظاری) چغندرقند (Beta vulgaris L.) در منطقه تربت جام

کشت زمستانه (انتظاری) چغندرقند در مقایسه با کشت بهاره به دلیل استفاده از نزولات جوی و کارایی بیشتر مصرف آب در مناطق نیمه خشک از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور ارزیابی عملکرد کمی و کیفی و شناسایی ژنوتیپ های مناسب برای کشت زمستانه، 16 ژنوتیپ چغندرقند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در منطقه تربت جام در دو سال زراعی 1399-1398 و 1400-1399 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین ژنوتیپ های مختلف چغندرقند تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد از نظر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای نیتروژن مضره وجود داشت. مقایسه میانگین نشان داد ژنوتیپ SBSI-15 دارای بیشترین عملکرد ریشه (66/60 تن در هکتار) بود. همچنین، بیشترین مقادیر قند ناخالص (5/19 درصد)، قند خالص (3/16 درصد) و ضریب استحصال شکر (2/83 درصد) و کمترین میزان پتاسیم (2/4 میلی اکی والان در 100 گرم وزن ریشه) و قند ملاس (7/2 درصد) در ژنوتیپ F-20739 مشاهده شد. علاوه بر این، بیشترین عملکرد قند ناخالص (69/10 تن در هکتار) و عملکرد قند خالص (68/8 تن در هکتار) در ژنوتیپ FDIR 19 B 3021 وجود داشت. بررسی همبستگی صفات، بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار را بین عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند خالص (**99/0) و بیشترین همبستگی منفی و معنی دار را بین ضریب استحصال شکر و درصد قند ملاس (**95/0-) نشان داد. همچنین، نمودار بای پلات پراکنش ژنوتیپ ها بر روی دو عامل اول نشان داد ژنوتیپ های SBSI-15، SVZA 2019-JD0398، SVZA 2019-JD0402، SVZA 2019-JD0400، SVZA 2019-JD0401، FDIR 19 B 3021 و FDIR 19 B 4028 از سایر ژنوتیپ ها متمایز و به عنوان ژنوتیپ های برتر از نظر صفات شاخص عملکرد بودند. با توجه به دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ای می توان ژنوتیپ ها را برای صفت عملکرد قند خالص در سه گروه عمده قرار داد. به طورکلی، ژنوتیپ های SVZA 2019-JD0401، FDIR 19 B 3021 و FDIR 19 B 4028 به عنوان ژنوتیپ های برتر دارای بیشترین عملکرد قند خالص و مناسب برای کشت زمستانه در منطقه تربت جام معرفی شدند.