آشنایی زدایی مفهومی در نو ترکیب های عرفانی ابن فارض

یکی از مهم ترین مفاهیم مطرح شده در نظریه فرمالیست های روس، آشنایی زدایی است که هدف آن، بررسی جنبه هایی از زبان است که منجر به آفرینش ادبی می شود. تمام فنونی که شاعر برای بیگانه ساختن جهان اطراف در چشم مخاطب به کار می گیرد، در گستره آشنایی زدایی قرار دارد. ابن فارض، شاعر مشهور وادی عشق الهی در تاریخ شعر صوفی از شعرایی است که شهرت گسترده ای در جهان عرب داشته زیرا اشعار او تمام ویژگی های فنی شعر صوفی را داراست: شعری که آکنده از نفحات قرآنی و نظرات فلسقی است و دیدگاه های نوینی راجع به هستی و انسان دارد. زبان صوفیانه ابن فارض با همه فراز و فرودهایش در سطوح زبانی با آفرینش ترکیب های نوین در سطح مفهوم، نظر خواننده را جلب کرده و غبار عادت را از مفاهیم عادی صوفیانه برمی چیند و وی را با نوترکیب هایی آشنا می سازد که از تکنیک آشنایی زدایی بهره مندند. وی با ترکیب دو اصطلاح که هرکدام مفهوم جداگانه ای دارند، دست به آفرینش نوترکیب هایی می زند که مفاهیم نوین یا مفاهیمی را که خارج از آنچه در عرف صوفیان متداول است دارا می باشند. در این مقاله تلاش شده است با تکیه بر دیدگاه های فرمالیست ها در زمینه آشنایی زدایی و هنجار گریزی، نوترکیب های عرفانی ابن فارض را بررسی کنیم. بررسی های به عمل آمده در این مقاله نشان می دهد که ابن فارض با آفرینش چنین نوترکیب هایی قصد ایجاد مفاهیمی نوین را داشته است که از حالات عرفانی وی برآمده است.