حاکم و پهلوان عاشق در ادا و شاهنامه

 ادای منظوم و ادای منثور دو متن کهن به زبان نورس باستان هستند که مهمترین منبع در شناخت اسطوره های اسکاندیناوی بشمار میروند. محققان اسطوره شناس به برخی شباهتهای بنمایه ای ادا و شاهنامه (از جمله ماجرای پسرکشی) اشاره کرده اند؛ البته شباهت بنمایه ها در این متنهای اسطوره ای بسیار گسترده تر از این نمونه است و با بررسی دقیقتر و مطالعه تطبیقی ادا و شاهنامه میتوان به فهرست این شباهتها اضافه کرد.

 این مقاله پژوهشی است نظری که با استفاده از روش‌ تحلیلی-توصیفی و همچنین مطالعه تطبیقی، الگوهای مشابه میان برخی داستانهای ادا و شاهنامه را نشان میدهد.

 این مقاله با تکیه بر داستانهای عاشقانه در ادا و شاهنامه نشان میدهد که در این حوزه نیز شباهتهای چشمگیری میان دو متن میتوان یافت؛ این بنمایه های مشترک از آغاز رابطه عاشقانه تا ازدواج و خصوصا مسیری که برای رسیدن به مرحله وصال و ازدواج طی میشود بچشم میخورد.

 داستان عاشقانه «فریر و گرد» از نظر نوع شروع رابطه با زال و رودابه و از نظر طی مراحل سه گانه برای جلب رضایت معشوق (یعنی وعده مال و ثروت، تهدید، و جادو و افسون) به داستانهایی از قبیل زال و رودابه، ازدواج پسران فریدون، کیکاووس و سودابه، و بعدتر سیاوش و سودابه شبیه است. چنانکه مثلا الگوی «مناظره» برای اثبات خرد نیز در زال و رودابه و سویبدگ و منگلود عینا دیده میشود. در هر حال بنظر میرسد همین مطالعه تطبیقی را میتوان در سطح داستانهای دیگر ادا و شاهنامه نیز انجام داده و مشترکات دیگری نیز بدست آورد.