تحلیل ساختاری تصویر در غزلیات خواجوی کرمانی

 تصویر یکی از مهمترین ارکان تولید هنری در ادبیات است. تحلیل تصویرپردازی شاعر به شناخت سبک هنری و نظام فکری وی مینجامد. در این پژوهش تلاش شده است ساختار تصویرپردازی خواجوی کرمانی بررسی شود؛ در همین راستا با نگاهی به محور عمودی و افقی در غزلیات دیوان خواجوی کرمانی، مطالعات صورت گرفته است. در تحلیل بسامد و توضیح فراوانی انواع تصویر، به جزییات سبک هنری و فکری شاعر که به یک کل منسجم تصویری در محور عمودی و افقی تصاویر منجر شده است، پرداخته میشود.

 این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای انجام شده است.

 تصویر در دیوان خواجوی کرمانی عنصری قوی برای بیان مضامین گوناگون بویژه مضامین عاشقانه و عارفانه است. بیشترین ابزاری که شاعر بوسیله آنها به تصویرسازی در غزلیات پرداخته است، صنایع بیانی شامل تشبیه، استعاره و کنایه و صنایع بدیعی شامل تلمیح، تضاد، پارادوکس، و ایهام است و درصدر آنها تشبیه قرار دارد. بسامد بالای کاربرد این ابزار در تصویرپردازی بدلیل امکان ایجاد تصورات و تجسم ابعاد چندگانه مفاهیم عاشقانه و عارفانه است.

 در محور افقی تصاویر شعری خواجو بیشتر از مصادیق عینی استفاده شده است و گاه نیز تصاویر با بکارگیری مفاهیم انتزاعی ساخته و پرداخته شده است. خواجوی کرمانی از معدود شاعران سبک عراقی است که محور عمودی شعرش بسیار قوی است. در برخی غزلیات خواجو، وابستگی عاطفی و اندیشگی شاعر باعث بازگشت و تصویرگری مجدد از یک ‌‌شیء، واژه یا موتیف میگردد. گاه نیز در شعر او با تزاحم تصاویر مواجه میشویم که البته موجب ثقل معنی نگشته است. این امر هم در محور افقی و هم عمودی رخ داده و بار بلاغی شعر او را دوچندان ساخته است.