تحلیل همدید و ماهواره ای طوفان های گرد و غبار غرب و شمال غرب ایران (مطالعه موردی: طوفان های گرد و غبار روزهای 15 تا 20 ژوئیه 2000 و 17 تا 22 ژوئن 2012)

در این پژوهش، شمال غرب و غرب ایران شامل استان های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، زنجان، همدان، کرمانشاه و ایلام از نظر فراوانی پدیده گرد و غبار و علل وقوع آن بررسی شد. برای شناسایی منبع طوفان گرد و غبار، طوفان های گرد و غبار روزهای 15 تا 20 ژوییه 2000 و 17 تا 22 ژوین 2012 (به عنوان نمونه) با استفاده از تصاویر ماهواره ای مودیس شرح داده شد. برای شناسایی این پدیده، از شاخص اختلاف دمای روشنی (BTD) و ترکیب رنگی کاذب (RGB) استفاده شد. برای تحلیل سینوپتیک روزهای مذکور نیز داده های مربوط به جو بالا از مرکز ملی اقیانوس و جوی به صورت روزانه دریافت شد. نتایج نشان داد که منابع اصلی گرد و غبارهای غرب و شمال غرب ایران، نواحی بیابانی عراق، شبه جزیره عربستان و صحرای بزرگ آفریقا است. نتایج تحلیل همدید روزهای مورد مطالعه نیز نشان داد که در تراز سطح دریا، وجود مرکز کم فشار بر روی عربستان و عراق مهم ترین علت بروز طوفان گرد و غبار در غرب و شمال غرب ایران است. این کم فشارها شرایط مناسبی را برای صعود حجم عظیمی از گرد و غبار به هوا فراهم کرده اند. بررسی نقشه های تراز 500 هکتوپاسکال نشان داد که مهم ترین عامل ایجاد گرد و غبار در غرب و شمال غرب ایران، حاکمیت زبانه پرفشار جنب حاره آزور و قرارگیری منطقه در زیر آن است. به طور کلی، استقرار مرکز کم فشار بر روی منطقه و حاکمیت پرفشار جنب حاره آزور، زمینه ساز شروع گرد و غبارهای گسترده در شرایط آب و هوایی خشک است که فقدان پوشش گیاهی متراکم در منطقه به تشدید این پدیده منجر شده است. استفاده از تصاویر ماهواره ای و تکنیک های سنجش از دوری نیز می تواند اطلاعات مناسبی را در خصوص ردیابی منشا و سطح گستردگی این پدیده در اختیار مدیران و تصمیم گیران قرار دهد.