واکاوی نشانه ‏های حضور حرم‏سرا در آثار فرنگی ‏سازی مکتب نقاشی اصفهان

در دوران اصفهان صفوی، سیاست محبوس نمودن شاهزادگان در حرم‏سرا باعث شد به تدریج شاه از کنش جدی در عرصه سیاست کناره‏ گیری کند و در مقابل حرم‏سرا به کانونی از قدرت مبدل شود که در آن مادر شاه، زنان و خواجه ‏سرایان ابتکار عمل سیاسی را به دست گیرند. در دوران سلیمان، این کانون به حدی قدرتمند شد که آن را مالک اصلی شاه نامیدند. در همین زمان بود که نقاشی فرنگی ‏سازی به عنوان سبک مسلط هنری شناخته شد و رو به گسترش نهاد. مقاله حاضر با توجه به هم زمانی قدرت‏یابی حرم‏سرا و رونق فرنگی ‏سازی در دوران حکومت شاه سلیمان، در پی پاسخ به این پرسش است که جریان فرنگی ‏سازی مکتب نقاشی اصفهان، در بازنمایی قدرت رو به گسترش حرم‏سرا و ساکنانش، چگونه عمل کرد؟ خوانش نقاشی‏ های ذکرشده نشان می‏دهد که آثار فرنگی‏سازی از منظر چشم شاه سلیمان به موضوع زنان و حرم‏سرا نظر می‏ افکند و با حذف زنان به عنوان عاملان قدرت، فقط به نمایش نشانه ‏هایی مربوط به مکان زیست آنان، چون اشاره به «فضای درونی/ اندرونی در معماری» که اینک خود سلیمان در آن مستقر شده بود، اکتفا می کند و از طریق تاکید بر «نگاه خیره به مخاطب»، به «بازتکثیر نگاه مردانه» دست می‏زند.