بررسی وظایف زیردستان و رعیت نسبت به حاکم در بخش تاریخی شاهنامه و مقایسه آن با نهج البلاغه

فردوسی حکیم و شاعر برجسته ایرانی با خلق کتاب سراسر پند و اندرز شاهنامه به عنوان  شاهکاری حماسی، نماینده و معرف هویت ملی و فرهنگی ایرانیان است. موضوع حکومت  پادشاهان و مسایل مربوط به حاکم و رعیت به شکلی فراگیر در بخش تاریخی شاهنامه نمود دارد که در نوع خود بی نظیر است. وی توانسته است فرهنگ و تمدن ایرانی را به اسلام پیوند دهد. با توجه به تاثیر آموزه های دینی و  فرهنگ اسلامی در اندیشه های حکیم توس و همچنین تاثیر آن بر نگارش شاهنامه و وجود شباهت های بسیار آن با آثار دینی، این مقاله به بررسی وظایف زیردستان و رعیت نسبت به حاکم در بخش تاریخی شاهنامه (یعنی از پادشاهی «بهمن» تا پادشاهی «یزدگرد سوم») و مقایسه آن با نهج البلاغه پرداخته است. این نوشتار از نوع توصیفی- تحلیلی است و برای تهیه و تدوین آن از منابع کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج این مقایسه نشان می دهد که در هر دو اثر بر وظایف زیردستان و رعیت نسبت به حاکم یا پیشوا (لزوم فرمانبرداری از حاکم، رازداری، بیان سخنان نیک و دوری از بدگویی حاکم، وفاداری ، جنگاوری و فرار نکردن از میدان جنگ،) تاکید شده است و این وجه، از وجوه شباهت های فراوان هر دو اثر است، با این تفاوت که حکیم توس در مواردی در تقدس پادشاهان قدری افراط کرده است و اجرای اوامرشان را بی چون و چرا لازم دانسته است.