تاملی در شکنندگی و تداوم دولت در مصر از 1980 تا 2020 میلادی

دولت در مصر در دو مقطع انقلاب 2011 و دوره پساانقلاب، شکننده ظاهر شد اما با کودتای نظامیان، دوام پیدا کرد. در سال 2011 طومار دولت به طور باورنکردنی، در مدت کوتاهی درهم پیچیده شد. این تجربه بزرگ برای انقلابیون مذهبی آموختنی نبود و خیلی زود آنان نیز مانند دولتی مستعجل با اعتراضات مردمی و کودتای نظامیان از قدرت ساقط شدند. نظامیان برخلاف انتظار به تدریج توانستند دولت با ثباتی تشکیل دهند. این پژوهش با الهام از روش توصیفی و تلفیق دو نظریه نهادگرایی و فرهنگی تلاش می کند به این مهم بپردازد چرا دولت در دوره مبارک و مرسی شکننده، اما در دوره نظامیان با ثبات ظاهر شد؟ نتایج پژوهش نشان می دهد تجربه مدرنیزاسیون و آزادسازی اقتصادی به ظهور و توسعه نیروهای اجتماعی و سیاسی انجامید. دولت در مقابل، همچنان بر گفتمان سنتی قدرت تاکید ورزیده بود. این امر دولت را از کسب هژمونی در بستر جامعه مدنی و ایجاد نهادهایی برای مشارکت جامعه محروم ساخت. ناکارآمدی دولت در حوزه اقتصادی، نداشتن هژمونی فرهنگی و نهادهای مدنی بعلاوه برخوردهای سرکوبگرایانه سبب ظهور و شکل گیری یک جامعه پراتوری شد. دولت در این جامعه، بی ریشه و بنیاد شد تا به آسانی در مقابل جنبش توده ای شکننده ظاهر شود. دولت اخوان نیز نتوانست به حذف نهادهای قدرت رژیم گذشته و ایجاد نهادهای جدید بپردازد بلکه با تقلید از رویه مبارک، به انحصار قدرت رو آورد تا در عرصه خیابان منازعه را ببازد و به آسانی فروپاشد. ارتش با استفاده از این فرصت ها توانست به عنوان یک نهاد ملی- تاریخی ظاهر شود، رضایت غالب نیروهای سیاسی را جلب، و در قالب یک «دولت کارآمد» اقتدار نوینی را شکل دهد.