ارزیابی پایداری خاکدانه ها تحت تاثیر کاربرد ترکیبات نفتی در خاک های با بافت مختلف

سابقه و هدف:

 آلودگی های نفتی یک پیامد اجتناب ناپذیر حاصل از افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن هستند که انتشار آن ها در خاک می توانند بر بسیاری از ویژگی های خاک به ویژه پایداری خاکدانه ها موثر باشند. توزیع اندازه ذرات و پایداری خاکدانه ها از ویژگی های اصلی فیزیکی خاک هستند که بررسی این شاخص ها، پایه و اساس استراتژی های حفاظت خاک بوده و از پارامترهای بسیار مهم در شناسایی وضعیت ساختمان خاک می باشند. ایران کشوری نفت خیز است و تاکنون اثر ترکیبات نفتی مختلف بر پایداری خاکدانه ها و شاخص های پایداری شامل میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه ها در خاک های با بافت مختلف بررسی نشده است. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اثر سطوح مختلف نفت خام، نفت سفید و گازوییل به عنوان سه ماده نفتی پر مصرف بر پایداری خاکدانه ها در سه خاک با بافت های لوم رسی، لوم شنی و شن لومی است.

در این پژوهش تاثیر سطوح صفر، 5/1، 3 و 5/4 درصد نفت خام، نفت سفید و گازوییل بر پایداری خاکدانه ها در خاک های لوم رسی، شن لومی و لوم شنی در قالب طرح کاملا تصادفی در یک آزمایش فاکتوریل بررسی شد. شاخص های پایداری مورد مطالعه شامل میانگین وزنی و هندسی خشک و تر قطر خاکدانه ها بودند که به ترتیب با استفاده از روش های الک خشک و تر اندازه-گیری شدند. نتایج حاصل از پژوهش با استفاده از نرم افزارهای آماری EXCEL و SAS تجزیه و تحلیل و میانگین های مربوط به اثر جداگانه و برهمکنش های هر یک از تیمارها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح معنی داری 5 درصد مقایسه شدند.

نتایج نشان داد میانگین وزنی خشک قطر خاکدانه ها در خاک های شن لومی و لوم شنی به طور معنی داری به ترتیب به میزان حدود 72 و 56 درصد و میانگین هندسی خشک قطر خاکدانه ها در این خاک ها به ترتیب به میزان حدود 78 و 69 درصد کمتر از خاک لوم رسی بود. همچنین میانگین وزنی خشک قطر خاکدانه ها در خاک های تیمار شده با نفت سفید و گازوییل در مقایسه با خاک های تیمار شده با نفت خام به ترتیب به میزان حدود 17 و 25 درصد و میانگین هندسی خشک قطر خاکدانه ها به ترتیب به میزان حدود 22 و 35 درصد بیشتر بود. میانگین وزنی تر قطر خاکدانه ها در خاک شن لومی در مقایسه با خاک های لوم رسی و لوم شنی به طور معنی-داری و به ترتیب به میزان حدود 20 و 35 درصد و میانگین هندسی تر قطر خاکدانه ها به ترتیب به میزان حدود 91 و 12 درصد بیشتر بود. همچنین میانگین وزنی تر قطر خاکدانه ها در خاک های تیمار شده با نفت سفید و گازوییل در مقایسه با نفت خام به طور معنی داری و به ترتیب به میزان حدود 32 و 8 درصد و میانگین هندسی تر قطر خاکدانه ها در خاک های تیمار شده با نفت سفید و گازوییل در مقایسه با نفت خام به طور معنی داری به ترتیب به میزان حدود 34 و 14 درصد کمتر بود.

به طور کلی نتایج نشان داد کاربرد سطوح کم مواد نفتی سبب افزایش معنی دار میانگین وزنی و هندسی خشک و تر قطر خاکدانه ها شد درحالی که سطوح زیاد سبب کاهش ویژگی های مذکور شد. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در هر دو بعد شناسایی و پایش ویژگی های خاک های آلوده به مواد نفتی برای اصلاح و اتخاذ تصمیمات مدیریتی و همچنین به منظور حفاظت از خاک در برابر پدیده مخرب فرسایش قابل استفاده باشد.