گزینش چندصفتی در هیبریدهای آفتابگردان با استفاده از بای پلات های دوگانه و سه گانه

 مقدمه و هدف:

 انتخاب ژنوتیپ های پرمحصول در آفتابگردان از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین هیبریدهای آفتابگردان بود.

در این مطالعه، تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کرمانشاه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (1398 و 1399) ارزیابی شدند. صفات فنولوژیکی، ریخت شناسی و عملکرد و اجزای عملکرد شامل روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد اندازه گیری قرار گرفتند. در این پژوهش برای مطالعه روابط متقابل میان صفات مختلف و انتخاب بهترین هیبرید های آفتابگردان از روش های بای پلات ژنوتیپ × صفت (GT) و بای پلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت (GYT) استفاده شد.

براساس نمایش چندضلعی بای پلات GT، ژنوتیپ های شماره 4 و 11 مطلوب ترین و مناسب ترین ژنوتیپ ها برای عملکرد دانه بودند. نمایش برداری بای پلات GT، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته و تعداد دانه در طبق نشان داد. براساس نمایش مختصات تستر متوسط (ATC) بای پلات GYT، ژنوتیپ های شماره 5، 3 و 4 به عنوان بهترین و ژنوتیپ های شماره 7، 13 و 6 به عنوان ضعیف ترین ژنوتیپ ها از نظر کلیه ترکیبات مثبت عملکرد-صفت شناخته شدند. با توجه به نتایج، همبستگی مثبت معنی داری بین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد. بنابراین به نظر می رسد که صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می توانند به عنوان معیارهای مناسب برای انتخاب در افزایش عملکرد دانه آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند.

به طور کلی نتایج نشان داد که هیبرید های شماره 5، 3 و 4 به عنوان هیبرید های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی شناخته شدند و قابلیت ورود به آزمایش های تحقیقی-ترویجی به منظور معرفی رقم جدید برای کشت در منطقه کرمانشاه را دارند. همچنین صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسی می توانند به عنوان شاخص های مناسب در برنامه های اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های با عملکرد بالا در آفتابگردان مورد استفاده قرار گیرند.