بهره گیری از روش های پارامتری تک متغیره و ناپارامتری در تجزیه پایداری عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند (Beta vulgaris L.)

 مقدمه و هدف:

 قند یک ماده مقوی است که سبب تولید بخش اعظمی از انرژی در جیره غذایی جمعیت کره زمین می شود. جایگاه چغندرقند در تامین بخشی از قند مورد نیاز جامعه بشری بر کسی پوشیده نیست. با توجه به نیاز جامعه، اصلاح هیبریدهای چغندرقندی که به لحاظ کمی و کیفی از مقادیر قند بالایی برخوردارند، یک امر اجتناب ناپذیر است. در این میان علاوه بر ژنتیک گیاه و عوامل محیطی، برهمکنش میان ژنوتیپ- محیط با تاثیر بر جنبه های مختلف فرآیندهای گیاهی، نهایتا عدم یکنواختی عملکرد در شرایط محیطی مختلف را باعث می شود. از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر برهمکنش ژنوتیپ- محیط بر پایداری هیبریدهای مختلف چغندرقند در شرایط محیطی متفاوت به مرحله اجرا درآمد.

تعداد 155 هیبرید چغندرقند، در نتیجه تلاقی میان 155 لاین اینبرد با سینگل کراس نرعقیم منوژرم تجاری تحت کد 7112×SB36 حاصل شد. هیبریدهای منوژرم در قالب طرح آماری مقایسه عملکرد مقدماتی (آگمنت) به همراه یک شاهد داخلی (سینا) و چهار شاهد خارجی (نووودورا، مودکس، لوریکوییت و پیرولا) در هفت منطقه خوی، شیراز، کرج، کرمانشاه، مشهد، میاندوآب و همدان در سال 1399 کشت شدند. پس از برداشت محصول و برآورد عملکرد قند مربوط به هر یک از هیبریدهای آزمایشی، تجزیه پایداری ویژگی مذکور با به کارگیری روش های پارامتری تک متغیره و ناپارامتری انجام شد.

تجزیه پایداری عملکرد قند هیبریدها بر اساس آماره های پارامتری ضریب تغییرات محیطی هیبرید های 146، 139 و 47، اکووالانس ریک هیبریدهای 6 و 18، ضریب رگرسیونی فینلی و ویلکینسون هیبریدهای 126 و 100، ضریب تبیین پنتوس هیبریدهای 52، 119، 104، 6 و 59 و مدل رگرسیونی پرکینز و جینکز هیبریدهای 8 و 143 را به عنوان پایدارترین هیبریدها معرفی کردند. آماره های ناپارامتری مجموع رتبه کنگ هیبرید 96 و رقم لوریکوییت، معیار بیشینه فاکس رقم پیرولا، معیارهای هان هیبریدهای 96 و 18 و رقم لوریکوییت و معیارهای تنارازو هیبریدهای 18، 6، 63 و 127 و رقم سینا را تحت عنوان ژنوتیپ هایی که از پایداری مناسبی برخوردارند، معرفی نمودند.

نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر، حاکی از این بود که برهمکنش ژنوتیپ- محیط، ویژگی های کمی و کیفی عملکرد قند هیبریدهای چغندرقند را تحت الشعاع قرار می دهد، لذا هنگام اصلاح هیبریدهای جدید باید این موضوع مد نظر قرار گیرد؛ زیرا برآورد برهمکنش ژنوتیپ- محیط این امکان را فراهم می نماید تا در خصوص اصلاح برای سازگاری عمومی یا خصوصی که بستگی به ثبات و پایداری عملکرد در یک دامنه محدود یا گسترده ای از شرایط محیطی دارد، تصمیم گیری شود و گام موثری در جهت توسعه ارقام حایز پایداری و سازگاری با محیط های هدف طی گردد.