اثر پرایمینگ بذر بر عملکرد دانه، درصد پروتئین و غلظت برخی عناصر غذایی در دانه گندم دیم

مقدمه:

 گندم منبع اصلی پروتیین در تغذیه انسان می باشد و 22 درصد از سطح زیر کشت جهانی را به خود اختصاص داده است. تنش خشکی از مهم ترین عوامل محدود کننده تولید گندم در سراسر جهان می باشد. استراتژی های مختلفی برای بهبود رشد گیاهان در محیط های دارای تنش وجود دارد که پرایم کردن بذور با ترکیبات مختلف، یکی از آن‏ها می‏باشد. محصولات گندم عمدتا به عنوان کالاهای پخته شده استفاده می شوند، بنابراین کیفیت آرد آن اهمیت ویژه‎ای دارد. یکی از پارامترهای تعیین کننده کیفیت آرد گندم، پروتیین دانه است. همچنین در ایران به دلیل آهکی بودن خاک، کمبود ماده آلی و اسیدیته بالا، کاربرد خاکی عناصرغذایی اثر چندانی در دسترسی گیاه به آن‎ها ندارد، در چنین شرایطی پرایم کردن بذر گندم می تواند اثرات مثبتی بر افزایش عناصر غذایی موجود در دانه داشته باشد.

این آزمایش با هدف بررسی اثر پرایمینگ بذر بر عملکرد، درصد پروتیین و غلظت برخی عناصر غذایی دانه گندم دیم (رقم آذر 2) در دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار های پرایمینگ شامل شاهد (بدون پرایمینگ)، پرایمینگ با کلرید پتاسیم (یک درصد)، اوره (دو درصد)، سولفات روی (6/0 درصد)، کلرید کلسیم (4/1 درصد)، ویتاسپرین (1/0 درصد)، سیتوکینین (50 میلی گرم در لیتر) و هیدروپرایم بودند.

نتایج نشان داد که عملکرد دانه در سال زراعی 98-1397 بالاتر از سال زراعی 99-1398 بود که احتمالا دلیل این امر بیشتر بودن میزان بارندگی در این سال (19 درصد) می باشد. در هر دو سال زراعی، پرایمینگ بذور با آب، منجر به بهبود عملکرد دانه شد. بیشترین و کمترین درصد پروتیین دانه به‎ترتیب در تیمار پرایم بذور با کلرید پتاسیم و تیمار پرایم بذور با کلرید کلسیم مشاهد شد. همچنین بالاترین غلظت روی در دانه در تیمار پرایم بذور با سولفات روی به دست آمد. در هر دو سال زراعی پرایمنگ بذور اثر معنی داری بر غلظت پتاسیم و فسفر دانه نداشت.

نتیجه گیری:

 با توجه به هزینه بالای استفاده از ترکیبات شیمیایی برای پرایم کردن بذور و اثرات مثبت هیدروپرایم در افزایش عملکرد دانه، هیدروپرایم را می توان به عنوان روشی مقرون به صرفه برای افزایش عملکرد در شرایط دیم پیشنهاد کرد. از طرفی با اثرات مثبتی که پرایم بذور بر درصد پروتیین دانه (پرایم با کلرید پتاسیم) و غلظت روی (پرایم با سولفات روی) در دانه داشت، می توان از آن برای بهبود پروتیین دانه، افزایش کیفیت آرد حاصل از گندم، افزایش میزان روی و کاهش سوء‎تغذیه ناشی از کمبود روی بهره برد.