ملاحظاتی رهیافتی در ترجمه های رباعیات خیام به زبان ژاپنی

ژاپن در زمره کشورهایی است که استقبالی کم نظیر از ترجمه رباعیات حکیم عمر خیام نیشابوری کرده است. رباعی های خیام تا کنون بارها توسط مترجمان مختلف به زبان ژاپنی برگردانده شده است. برخی از این ترجمه ها به شکل غیرمستقیم و از روی ترجمه انگلیسی رباعیات صورت گرفته است و برخی دیگر به شکل مستقیم و بی واسطه از زبان فارسی به زبان ژاپنی برگردان شده اند. از آنجا که بسیاری از مترجمان رباعیات در ژاپن، نویسندگان، شاعران و یا پژوهشگران برجسته و شناخته شده ای بوده اند،بسیاری از خوانندگان کتاب در ژاپن با خیام و رباعیات آشنا شده انداین مقاله با رویکرد توصیفی تلاش کرده است تا تعداد 29 مترجم ژاپنی را که به ترجمه رباعی های خیام مبادرت کرده اند را معرفی و آثار و رویکردهای آنها را تحلیل نماید.براین اساس نخست مترجمانی که رباعیات خیام را از روی ترجمه انگلیسی به ژاپنی برگردانده اند معرفی خواهند شد . منبع غالب این دسته مترجمان ،ترجمه های ادوارد فیتزجرالد بوده است. سپس، مترجمانی که رباعیات را از روی متن اصلی فارسی به ژاپنی ترجمه کرده اند معرفی خواهند شد. تامل در ترجمه های پرتعداد و متنوع رباعیات به زبان ژاپنی نشان می دهد که مترجمان ژاپنی روش ها و رویکردهای مختلفی از ترجمه شعر را در برگردان این اشعار به کار گرفته اند. برخی تمایل به کهن گرایی و استفاده از واژه ها و تعبیرات قدیمی دارند و برخی زبان امروزین ژاپنی را به کار برده اند. برخی زبانی شاعرانه و ادیبانه دارند و برخی دیگر از زبان گفتاری استفاده کرده اند. برخی رباعیات را به نثر ترجمه کرده اند و برخی دیگر کوشیده اند با استفاده از امکانات زبان ژاپنی رباعیات را به نظم ترجمه کنند. در میان مترجمانی که رباعیات را به صورت موزون ترجمه کرده اند، برخی، اوزانی مشابه با قالب های شعر کلاسیک ژاپنی نظیر تان کا را انتخاب کرده اند و برخی دیگر اوزان قالب های شعری جدیدتر مانند شین تای شی (شعر نوی دوره می جی) را در ترجمه به کار برده اند. برخی دیگر از مترجمان تلاش کرده اند با رعایت تعداد هجاها و استفاده از قافیه، به فرمی تقریبا مشابه با رباعیات فارسی دست یابند. این تنوع رویکردی برمیتابد تا در مقاله ای موجز رویکردهای مترجمان رباعیات به ژاپنی مورد بررسی دقیق قرار گیرند.