بازنمایی حماسه های تاریخی پیشا اسلامی در منابع متقدم عربی اسلامی

در بازخوانی حماسه های تاریخی پیش از اسلام در منابع عربی اسلامی میراثی غنی در پیشینه فرهنگ عرب قابل بررسی است. برای جامعه عصر جاهلیت، قبیله گرایی و تفاخر به ذهنیت جمعی آن، ساختاری ضروری و تقریبا پایدار بود. این ساختار که بر تمامی حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و دینی قبایل مسلط بود، برای تداوم و تسری این بافت در طول تاریخ، نیاز به تولید مضامین و دست مایه هایی مبالغه آمیز و قهرمانانه داشت. فرهنگ عصر جاهلیت بر انبوهی از روایات و داستان های حماسه بناشده بود که در طی اعصار مختلف سینه به سینه انتقال داده می شد. چنانکه مضامین و دستمایه های فرهنگ عصر جاهلیت در عصر رجعت در ادوار بعدی نیز قابل ردیابی است. این حماسه های تاریخی منحصربه فرد، واقعیت عینی و دارای شاخصه هایی بود که بر مجموعه ای از نقلیات قومی استوارشده و موجبات تفاخر مردمان به خود را فراهم می کردند. این مقاله که بر روش پژوهش تاریخی و با استفاده از توصیف و تحلیل استوار است، ضمن بازکاوی بسترهای حماسه و بررسی وضعیت فرهنگی جامعه عصر جاهلیت متکی بر حماسه، این پرسش اساسی را دارد که در بازکاوی میراث حماسه های عصر جاهلیت در پیشینه فرهنگ عرب پیش از اسلام؛ چه نکاتی بیشتر مورد نظر بوده است؟ در پاسخ به سوال فوق فرض تحقیق بر این مهم تکیه دارد که بخشی از این حماسه ها در مجموعه اشعار و ایام العرب ها منعکس شده و میراث حماسه های عصر جاهلیت در پیشینه فرهنگ عرب پیش از اسلام را تشکیل داده است. دستاورد تحقیق نشان می دهد که وجود مجموعه ای از افعال متهورانه بنام حماسه که در تاریخ عصر جاهلیت در قالب تاریخ شفاهی است، ضمن ایجاد تفکرات اسطوره ای در جزیره العرب، زیرساخت ادبیات حماسی آن را نیز ایجاد کرده است.